ساعت 24 - من معتقدم بایدن در سایه نتایج انتخابات سنا در جورجیا، که حالا علاوه بر کاخ سفید و مجلس نمایندگان اکنون مجلس سنا را هم در اختیار دارد بیشتر به سمت فشار بیشتر بر ایران پیش خواهد رفت. یعنی در عمل این سه نهاد (کاخ سفید، مجلس نمایندگان و مجلس سنا) که به نوعی همراه با بایدن خواهند بود به اهرمی برای فشار به ایران بدل خواهند شد.

نکته مهمی که در تنش ایران و ایالات متحده آمریکا وجود دارد این است که تنش بین دو طرف به یک تنش بنیادین، ایدئولوژیک و راهبردی رسیده است. با توجه به اقداماتی هم که در دوره دونالد ترامپ طی چهار سال گذشته شکل گرفته، شدت این تنش به یک نقطه تقریباً بدون بازگشت رسیده است. بنابراین سیستم و ساختار سیاسی ایالات متحده آمریکا، چه با جریان دموکرات و چه با جریان جمهوری خواه در تضاد کامل با حاکمیت جمهوری اسلامی ایران است و این نکته تعیین کننده شرایط بین دو طرف ست. از این رو به هر میزان رئیس جمهوری مانند جو بایدن ابزار بیشتر سیاسی و دیپلماتیکی در اختیار بگیرد از آن برای فشار بر ایران استفاده خواهد کرد؛ مگر این که یکی از دو طرف از مواضع خود عدول کنند.

بر خلاف نگاه دولت و با توجه به اینکه تنش ایران و ایالات متحده آمریکا به یک نقطه جدی، عمیق، پیچیده و تقریباً بدون بازگشت رسیده است دیگر تنها مسئله پرونده فعالیت‌های هسته‌ای برای ایالات متحده آمریکا، چه بایدن دموکرات و چه ترامپ جمهوری خواه مطرح نیست، بلکه قطعاً پرونده نفوذ منطقه‌ای، توان موشکی و حقوق بشر نیز می‌توانند به اهرم فشار واشنگتن بدل شوند. پس تا زمانی که تمام این پرونده ها به یک تعیین تکلیف جدی نرسند، تعارض‌ها با شدت و ضعف پی گرفته خواهد شد. یعنی حتی اگر بر فرض محال مسئله بازگشت جو بایدن به برجام و لغو تحریم ها بدون پیش شرط در دستور کار آمریکا قرار بگیرد که این امر بسیار بعید است، چون قطعاً جو بایدن برای بازگشت به برجام و لغو تحریم‌ها پیش شرط های موشکی و نفوذ منطقه ای را مطرح خواهد کرد، اما حتی در صورت عدم وجود پیش شرط و در نهایت لغو تحریم ها، ایالات متحده و شخص جو بایدن، ایران را به حال خود رها نخواهد کرد، بلکه در ادامه شرایط را به سمتی پیش خواهد برد که مسئله توان دفاعی و موشکی و نفوذ منطقه ای ایران نیز مانند پرونده فعالیت هسته‌ای به یک نقطه چالش زای ایران با جهان بدل شود. به گونه ای که تهران ناگزیر به مذاکره در خصوص آنها نیز شود. لذا من بر این باورم که اتفاقاً وضعیت برای جمهوری اسلامی ایران در دوره جو بایدن که هم مجلس سنا، هم کاخ‌سفید و هم مجلس نمایندگان را در اختیار گرفته است بسیار سخت تر از ترامپ خواهد بود. با توجه به این واقعیت تهران باید حداکثر هوشیاری و بیشترین منطق دیپلماتیک را در دستور کار قرار دهد. خصوصا اینکه جو بایدن با توجه به سابقه سیاسی و دیپلماتیک بر خلاف ترامپ از توان بالایی در احیای اجماع جهانی و همراهی دیگر کشورها علیه ایران برخوردار است.

به هر حال اگر چه اروپایی ها در دوره دونالد ترامپ چندان تمایلی به همراهی با ایالات متحده آمریکا نداشتند، اما اکنون اشتیاق و تمایل جدی برای همراهی با آمریکا در دوره جوبایدن از سوی اروپایی ها وجود دارد. در سایه این نکات و با توجه به اینکه سیاست فشار حداکثری و تحریم های بی سابقه در دوره دونالد ترامپ سبب نارضایتی های گسترده در داخل کشور شده است باید ایران بیش از پیش هوشیارانه تر عمل کند. قطعاً این نوع سیاست خارجی ما هرگز به نتیجه نخواهد رسید. اینجا جا دارد که ما کشوری مانند چین را سرلوحه خود قرار دهیم. این کشور طی دهه های اخیر سعی کرد با تقویت اقتصاد در داخل، نوعی سیاست خارجی منطقی را در چارچوب منافع خود با محوریت بازار آزاد جهانی پیش ببرد و در این مسیر از تنش آفرینی دیپلماتیک با دیگر کشورها خودداری کرده است. شما دیدید در همین چهار سال ریاست جمهوری دونالد ترامپ، آمریکا چه شرایطی برای چین به وجود آورد، ولی پکن با راهبرد خویشتنداری دیپلماتیک، سعی کرد از تقابل با ایالات متحده خودداری کند تا منافع اقتصادیش با تهدید روبه رو نشود. در صورتی که ما به عکس، طی این سال‌ها تمام توان سیاسی، دیپلماتیک، اقتصادی، انسانی و نظامی خود را در منطقه به هدر دادیم و به تبع آن امروز در درون با چالش های متعدد معیشتی، اجتماعی و حتی امنیتی مواجهیم. یعنی شرایط به قدری شکننده شده است که با کوچکترین تلنگری امکان اتفاقات بسیار تلخی وجود دارد؛ اتفاقاتی که در صورت وقوع، کنترل آن تقریباً غیر ممکن است. من یقین دارم طوفان های مهیبی در راه است که اگر برای آن پیش‌بینی‌های لازم و چاره‌ای اندیشیده نشود و تغییرات و اصلاحات در دستور کار قرار نگیرد، شرایطی پیش می آید که کشور را به شدت تحت الشعاع قرار خواهد داد.

من معتقدم اکنون برای آمریکایی‌ها پرونده نفوذ منطقه ای و توان موشکی ایران به مراتب جدی‌تر از پرونده فعالیت‌های هسته‌ای است. یعنی توان موشکی و نفوذ منطقه ای ایران بیشتر از فعالیت های هسته ای، تهدیدی به مراتب جدی‌تر را برای منافع آمریکا در منطقه در پی داشته است. اتفاقاً اسرائیل و کشورهای عربی با مانور روی نفوذ منطقه‌ای و توان موشکی ایران بوده است که توانسته اند ایران هراسی را به شکل جدی در جهان ترویج کنند و عادی سازی مناسبات اعراب و اسرائیل هم پی گرفته شود. به موازات آن باید این نکته را مد نظر قرار داد که نفوذ منطقه ای و توان موشکی ایران باعث خواهد شد که کوچکترین مماشاتی در مسئله هسته‌ای هم طی دوره بایدن شکل نگیرد. متاسفانه برخی عملکردها در داخل هم سبب شده است که به موازات افول ما کشورهای منطقه نظیر ترکیه، مصر و عربستان سعودی منافع و اهداف خود را به شکل جدی در خاورمیانه محقق کنند. در کنار آن قطعاً روسیه به هیچ عنوان تمایلی به نقش آفرینی ایران در سوریه ندارد.

احمد نقیب زاده - گفت و گو با دیپلماسی ایرانی