ارزش دو شرکت اسنپ و تپسی با توجه به داده‌های موجود و استارت آپ‌های مشابه در سطح بین‌الملل به دو روش، قبل از ورود به بازار سهام محاسبه شد.

 

به گزارش پایگاه خبری بورس پرس به نقل از بورسان، محمدخلج مدیرعامل اسنپ از ثبت ۶۴ میلیون و ۴۹۰ هزار و ۸۱ سفر در تیر ماه خبر داد و گفت: تعداد سفرهای ماهانه‌ می‌تواند معیار دقیقی برای ارز‌ش‌گذاری یک برند باشد. ارزش‌گذاری استارت آپ‌ها همواره یکی از چالش برانگیزترین مباحث در علوم ارزش‌گذاری بشمار می‌رود.

ارزش‌گذاری استارت آپ‌ها به دلیل نرخ رشد بالا، اهمیت دارایی‌های نامشهود نسبت به دارایی های مشهود و منسجم نبودن صورت‌های مالی نسبت به شرکت‌های بالغی که در بورس عرضه شده‌ و سهام آنها داد و ستد می‌شود، دارای پیچیدگی خاصی است.

در این گزارش با توجه به داده‌های موجود از شرکت اسنپ و تپسی و استارت آپ‌های مشابه در سطح بین‌الملل به دو روش ضریب درآمد و داده کاوی تحلیلی، ارزش این دو شرکت قبل از ورود به بازار سهام محاسبه می شود.

1-روش ضریب درآمد: روش ضریب درآمد یکی از روش‌های ساده اما با دقت بالا برای ارزش‌گذاری استارت آپ‌هایی است که به درآمدزایی رسیده‌اند و اطلاعات مالی و ارزش نمونه‌های خارجی آنها در دسترس است. در این روش به درآمد استارت آپ مورد نظر نیاز است که به دلیل نبود اطلاعات موثق و دقیق از شرکت‌های اسنپ و تپسی به ناچار این اطلاعات بصورت تقریبی اما با دقت خوبی تخمین زده شده است. درآمد تاکسی‌های اینترنتی با سه متغیر تعداد سفر، هزینه هر سفر و کارمزد بدست می‌آید و سپس با کمک ضریب درآمد می‌توان ارزش اسنپ و تپسی را محاسبه کرد.

تعداد سفر: طبق صحبت‌های مدیرعامل اسنپ در اردیبهشت سال جاری قبل از شرایط کرونا، روزانه حدود 2 میلیون سفر از طریق پلتفرم اسنپ صورت می‌گرفته است. به دلیل گذرا بودن شرایط کرونا، کاهش سفر در این مدت نادیده گرفته می شود. بنابراین به دلیل سهم بازار حداکثری اسنپ در این صنعت، تخمین زده می‌شود در ایران روزانه بطور میانگین 2 میلیون سفر با تاکسی‌های آنلاین صورت گیرد (با فرض سهم بازار 90 درصدی برای اسنپ) که با لحاظ 365 روز در سال، عدد 730 میلیون سفر در سال از طریق تاکسی‌‌های اینترنتی محاسبه می شود.

با توجه به اینکه اکنون اسنپ در حدود 140 شهر و تپسی در حدود 18 شهر فعالیت دارد (با فرض جمعیت شهری یکسان)، سهم اسنپ از این تعداد سفر 85 تا 90 درصد و سهم تپسی 10 تا 15 درصد است که دو سناریو را پیش رو قرار می‌دهد.

1. سهم اسنپ 90 درصد = سالانه 657 میلیون سفر و سهم تپسی 10 درصد = سالانه 73 میلیون سفر

2. سهم اسنپ 85 درصد = سالانه 620 میلیون سفر و سهم تپسی 15 درصد = سالانه 110 میلیون سفر

هزینه هر سفر: تاکسی‌های اینترنتی هزینه ثابتی ندارند و الگوریتم قیمت‌گذاری تابعی از متغیرهای زمان، مسافت و مکان درخواست است و هر کدام نیز وزن مشخصی در محاسبه هزینه سفر دارند. اما به دلیل در دسترس نبودن این اطلاعات با نمونه‌گیری بصورت یکنواخت و مستقل از طریق 100 تماس در هر ناحیه از کشور و پرسش هزینه 10 سفر آخر هر فرد و افزایش نرخ‌های اخیر بطور میانگین هزینه هر سفر بصورت زیر تخمین زده شده است:

- میانگین هزینه در تهران : 30 هزار تومان

- میانگین سایر شهرها به جز تهران: 12 هزار تومان

- میانگین کل کشور: 21 هزار تومان

کارمزد هر سفر: طبق تحقیقات صورت گرفته و پرسش از رانندگان اسنپ و تپسی، کارمزد دریافتی از هزینه هر سفر 15 درصد تعیین شده است و برآورد می‌شود به دلیل قوانین موجود، تغییری در نرخ کارمزد وجود نداشته باشد. اکنون می‌توان با اطلاعات موجود درآمد سالانه اسنپ و تپسی را با دقت نسبتا مناسبی محاسبه کرد. طبق دو سناریو با ضرب متغیرهای تعداد سفر، میانگین هزینه هر سفر و کارمزد دریافتی، درآمد اسنپ و تپسی محاسبه می شود.

با فرض 730 میلیون سفر در سال و میانگین هزینه سفر 21 هزار تومان و دریافت 15 درصد کارمزد:

- درآمد اسنپ با 90 درصد سهم بازار = دو هزار و 6 میلیارد تومان

- درآمد اسنپ با 85 درصد سهم بازار = 1.9 هزار میلیارد تومان

- درآمد تپسی با 10 درصد سهم بازار = 230 میلیارد تومان

- درآمد تپسی با 15 درصد سهم بازار = 344.9 میلیارد تومان

اما اسنپ علاوه بر تاکسی آنلاین در زمینه‌های دیگری نیز فعالیت دارد که هرکدام درآمد مختص به خود را دارند که با توجه به اطلاعات موجود، درآمد مهمترین فعالیت‌ها محاسبه شد. البته اطلاعات دقیقی از متغیرهای مختلف مانند تعداد سفارش، میانگین قیمت، نرخ رشد و... در دسترس نیست و اطلاعات زیر با استفاده از گزارش منتشره در سیزدهمین سالگرد ایرانسل که در سال گذشته برگزار شد بدست آمده و با توجه به شرایط اقتصادی و اجتماعی و نرخ رشد تخمینی به روزرسانی شده است. در این تخمین، میانگین نرخ تورم برای سال جاری 30 درصد و نرخ تورم نقطه‌ای خوراکی طبق گزارش بانک مرکزی 58 درصد در نظر گرفته شده است.

تخمین ارزش‌گذاری بخش‌های غیر از تاکسی آنلاین اسنپ

بنابراین اسنپ از فعالیت‌های دیگر چیزی بالغ بر 912.2 میلیارد تومان درآمد کسب می‌کند. در نتیجه درآمد کلی اسنپ در سال (اسنپ تاکسی و دیگر فعالیت‌ها) بصورت زیر خواهد بود:

- درآمد کل اسنپ با فرض سهم 90 درصدی از بازار تاکسی آنلاین به علاوه درآمد از دیگر فعالیت‌ها: 2.9 هزار میلیارد تومان

- درآمد کل اسنپ با فرض سهم 85 درصدی از بازار تاکسی آنلاین به علاوه درآمد از دیگر فعالیت‌ها: 2.8 هزار میلیارد تومان

ضریب ارزش به درآمد: روش مناسب برای ارزش‌گذاری استارت آپ‌های داخل استفاده از روش ضریب درآمد و استفاده از داده‌های استارت آپ‌های مشابه در سطح جهانی است. ضریب درآمد از نسبت ارزش به درآمد شرکت بدست ‌می‌آید و می‌توان با محاسبه درآمد استارت آپ، ارزش آن را محاسبه کرد.

از استارت آپ‌هایی که در سطح جهانی فعالیت مشابه با اسنپ و تپسی دارند می‌توان به اوبر، لیفت، گرب و کریم اشاره کرد که تعدادی در بورس عرضه شده‌اند و داده‌های مالی آنها در دسترس است.

یکی از مسائلی که در هنگام ارزش‌گذاری یک استارت آپ باید مورد توجه قرار گیرد، مقیاس‌پذیری استارت آپ و توانایی رشد آن در آینده است. برای مثال حیطه کاری اسنپ تنها به تاکسی آنلاین ختم نشده و وارد حوزه‌های پیک، ارسال غذا، بلیط وسایل حمل و نقل و... نیز شده است که تشابه زیادی به حوزه فعالیت اوبر دارد و به همین دلیل باید این نکات نیز در ارزش‌گذاری استارت آپ مدنظر قرار داده شود. با توجه به نکات گفته شده، الگوی کسب و کار اوبر، لیفت، گرب و کریم شباهت زیادی به اسنپ و تپسی دارد و می‌تواند ارزش‌گذاری بهتری را نتیجه دهد.

ضرایب درآمد اوبر، لیفت و گرب:

- ضریب درآمد سرمایه‌گذاری خصوصی لیفت: 7

- ضریب درآمد پس از عرضه اولیه لیفت: 3.8

- ضریب درآمد سرمایه‌گذاری خصوصی اوبر: 6.2

- ضریب درآمد عرضه اولیه اوبر: 6.4

- ضریب درآمد پس از عرضه اولیه اوبر: 6.8

- ضریب درآمد سرمایه‌گذاری خصوصی گرب: 7.5

سرمایه‌گذاری خصوصی نهادی است که در آن به سرمایه‌گذاری در شرکت‌های بخش خصوصی و سهامی خاص که در بازار سرمایه داد و ستد نمی‌شوند می‌پردازد. شرکت‌های سرمایه‌گذاری خصوصی اغلب 100 درصد سهام یک شرکت را از طریق LBO اکتساب می‌کنند. اما در عرضه اولیه اغلب براساس متغیرهای P/E ، DCF و DDM ارزش‌گذاری صورت می‌گیرد.

به دلیل در دسترس نبودن این اطلاعات برای شرکت‌های استارت آپی که به تازگی قصد عرضه اولیه در بورس را دارند، ضریب درآمد سرمایه‌گذاری خصوصی از اهمیت بیشتری برخوردار است.

اکنون با توجه به توضیحات بالا باید برای اسنپ و تپسی یک ضریب مجزا و مشخص یافت. برای این کار یک میانگین وزنی از ضرایب نمونه‌های خارجی برای هرکدام محاسبه می‌شود. با توجه به گستردگی فعالیت بعضی استارت آپ‌ها در زمینه‌های دیگر مانند ارسال غذا، پیک و... بهتر است برای اسنپ از ضرایب اوبر و گرب و برای تپسی از ضرایب لیفت استفاده کرد.

نکته دیگری که باید برای میانگین‌گیری باید به آن توجه کرد این است که ضریب درآمد در سرمایه گذاری خصوصی اهمیت بیشتری نسبت به عرضه اولیه دارد. بنابراین وزن بیشتری به آن ضرایب خواهیم داد.

برای اسنپ بیشترین وزن به ضریب درآمد سرمایه گذاری خصوصی و کمترین به ضریب درآمد عرضه اولیه اوبر اختصاص داده می شود. برای جلوگیری از طولانی شدن مبحث از ارائه محاسبات پرهیز کرده و ضریب 6.6 برای اسنپ و 5.9 برای تپسی در نظر گرفته می شود.

حال با توجه به دو سناریوی مورد بحث می‌توان ارزش اسنپ و تپسی را با ضرب مقدار درآمد در عدد ضریب درآمد بدست آورد.

1. سناریوی اول با سهم بازار 90 درصد برای اسنپ و 10 درصد برای تپسی:

- درآمد اسنپ = 2.9 هزار میلیارد تومان و ضریب درآمد 6.6

- ارزش اسنپ = 19.2 هزار میلیارد تومان

- درآمد تپسی = 230 میلیارد تومان و ضریب درآمد 5.9

- ارزش تپسی = 1.3 هزار میلیارد تومان

2. سناریوی دوم با سهم بازار 85 درصد برای اسنپ و 15 درصد برای تپسی

- درآمد اسنپ = 2.8 هزار میلیارد تومان و ضریب درآمد 6.6

- ارزش اسنپ = 18.9 هزار میلیارد تومان

- درآمد تپسی = 344.9 میلیارد تومان و ضریب درآمد 5.9

- ارزش تپسی = 2.03 هزار میلیارد تومان

بدین ترتیب اسنپ بطور میانگین می‌تواند ارزشی در محدوده 19.1 هزار میلیارد تومان و تپسی نیز ارزشی در محدوده 1.7 هزار میلیارد تومان داشته باشد. این تفاوت ارزش به دلیل سهم بازار و گستردگی فعالیت اسنپ در زمینه‌های مختلف است.

2- روش داده کاوی تحلیلی: در این روش با استفاده از داده‌های موجود از فضایی که استارت آپ‌های بین المللی مشابه در آن فعالیت می‌کنند و مقایسه آن با داده‌های اسنپ و تپسی و سپس تعدیل متغیرهای مختلف این دو استارت آپ ارزش‌گذاری می شود.

متغیرهایی که در این روش و این صنعت خاص به آن‌ها نیاز است عبارتند از: تعداد شهر فعال، سن استارت آپ و میانگین سرانه بر اساس برابری قدرت خرید در بازار هدف. بدین طریق می‌توان ویژگی‌های مختلفی مثل بلوغ استارت آپ، مهیا بودن فضای رشد، ریسک‌های سیاسی و اقتصادی و... را پوشش داد. قطعا تفاوت‌ها و متغیرهای دیگری نیز در این بین وجود دارد اما به دلیل اهمیت کمتر و تسهیل ارزش‌گذاری از آنها صرف نظر می‌شود. برای محاسبه ارزش استارت آپ هدف باید از فرمول زیر استفاده کرد که در آن منظور از i استارت آپ هدف و n استارت آپ مشابه است.

در جدول زیر اطلاعات مورد نیاز برای ارزش‌گذاری اسنپ جمع آوری شده است. با جایگذاری اطلاعات موجود از اسنپ و استارت آپ‌های مشابه در فرمول ارائه شده، می‌توان ارزش‌گذاری را با دقت مناسبی انجام داد.

استارت آپ‌های مشابه اسنپ برای ارزش‌گذاری

اکنون با مقایسه اطلاعات هرکدام از استارت آپ‌ها با اسنپ و جایگذاری در فرمول، یک میانگین وزنی مناسب از ارزش حدودی این استارت آپ با وزن دهی به تعداد شهرهای فعال بدست می آید. دقت شود که در این ارزش‌گذاری نرخ دلار برابر با 24 هزار تومان و به دلیل بلوغ اسنپ و تپسی طی سال‌های گذشته، نرخ تنزیل برابر با 50 درصد لحاظ شده است.

برآورد ارزش اسنپ بر اساس استارت آپ های مشابه جهانی

استارت آپ‌های مشابه تپ‌سی برای ارزش‌گذاری

برآورد ارزش تپ‌سی بر اساس استارت آپ های مشابه جهانی

بدین ترتیب در این روش ارزش حدودی اسنپ برابر با 20.5 هزار میلیارد تومان و ارزش حدودی تپسی برابر با 1.2 هزار میلیارد تومان خواهد بود. با مقایسه دو روش گفته شده، می‌توان نتیجه گرفت ارزش اسنپ می‌تواند در محدوده 19.1 تا 20.6 هزار میلیارد تومان و ارزش تپسی در محدوده 1.2 تا 1.7 هزار میلیارد تومانی قرار بگیرد. این گزارش برآوردی بر اساس اطلاعات موجود است که طبیعتا داده‌های دقیق‌تر می‌تواند اعداد را تغییر دهد.