صنعت کارگزاری در ایران و جهان، سه روش کلی فعالیت کارگزاری‌ها، ارائه خدمات، کیفیت و انواع کارمزد دریافتی، مزایا و معایب ساختار هزینه های دریافتی، مقایسه و بررسی شد.

 

به گزارش پایگاه خبری بورس پرس به نقل از سنا، صنعت کارگزاری در دنیا گواه و شاهدی بر رقابت‌پذیری بودن آن است. حرکت بر ریل درست و آسیب‌ شناسی شرایط حاضر در بازار علاوه بر اینکه می‌تواند به سودآوری این صنعت کمک کند بدون شک به رشد و ارزش معاملات بازار سهام می‌انجامد.

کارگزار سهام یا کارگزار به نهاد مالی دارای مجوزی گفته می‌شود که با در اختیار گذاشتن ابزارها و پلتفرم‌های گوناگون فرآیند خرید و فروش سهام را تسهیل می‌کند. تمام اجزای بازارهای مالی سازمان یافته موظفند، معاملات را از طریق کارگزاری عملیاتی کنند. اکثر کارگزاری‌ها به مشتریان از طریق دسترسی به پلتفرم‌های آنلاین، فرآیند خرید و فروش را برای مشتریان تسهیل می‌کنند که در ازای آن کمیسیون یا همان کارمزد دریافت می‌کنند.

در سال‌های دورتر خرید و فروش از طریق تماس‌های تلفنی یا سپردن کلیه امور انجام معاملات به دست کارگزار صورت می‌پذیرفت اما رفته رفته و با گسترش بستر اینترنت در دنیا، گزینه دسترسی مستقیم به فرآیند خرید و فروش سهام نیز برای معامله‌گران فراهم شد. گرچه در بسیاری از کشورهای مطرح دنیا، اجازه خرید و فروش مستقیم سهام و گذاشتن سفارشات مستلزم احراز سطحی از دانش مالی یا ارائه مدارک مربوط به این حوزه است و افراد عادی به هیچ عنوان دسترسی آزاد به پلتفرم‌های آنلاین برای سفارش‌گذاری ندارند.

کارگزاری‌ها برمبنای سه روش کلی فعالیت می‌کنند:

۱. در این روش مدیریت تام دارایی‌ها و تصمیم‌گیری با اختیار کامل در مورد سرمایه‌گذاری از طرف مشتری که به گزینه احتیاطی معروف است.

۲. کارگزار در این الگو، نقش مشاور سرمایه‌گذاری دارد و با ارائه تحلیل، گزینه‌های قابل سرمایه‌گذاری را به مشتریان عرضه می‌کند اما تنها در صورت موافقت نهایی سرمایه‌گذار اجازه عملیات خرید و فروش دارد.

۳. الگوی سوم به اجرایی صرف مشهور است. در این الگو، کارگزار صرفا نقش عملیاتی دارد و با دستور مستقیم مشتری، سفارش‌های خرید و فروش را اجرایی می‌کند و نقش مشاور یا حمایتی ندارد.

بررسی بیشتر سه نوع مختلف کارگزاری از حیث ارائه خدمات و کیفیت کارمزد

Full-Service Brokers : در این الگو، حق کارمزد یا درصد مشارکت در دارایی بالا است. کارگزار گسترده‌ترین و متنوع‌ترین خدمات مالی را به مشتری ارائه می‌کند و معمولا این خدمات از طریق بروکر شخصی برای هر متقاضی عرضه می‌شود. این نهادها محصولات، بانک سرمایه‌گذاری، دپارتمان تحقیقاتی (گروه تحلیلی) و دسترسی به عرضه‌های اولیه منحصر به خود دارند.

مشتریان این نوع از خدمات، امکان دسترسی مستقیم به کارگزار اختصاصی برای قراردادن سفارش‌ها را دارند. از سوی دیگر بستر اینترنتی و موبایلی نیز می‌تواند در اختیار آنها قرار گیرد. کارگزاری‌های فول خدمات، مکان دفتر مشخص دارند و علاوه بر خدمات ذکر شده، برنامه‌ریزی مالی، مدیریت دارایی و خدمات بانکداری را نیز به مشتریان ارائه می‌کنند.

در کنار حساب جاری و پس‌انداز این الگو از کارگزاری‌ها وام‌های شخصی، خانگی و تجاری نیز به مشتریان می‌دهند. طبق تنوع خدمات ارائه شده توسط این نوع از کارگزاری‌ها، تمایل دارند کمیسیون‌های بالاتر دریافت کنند و سفارشات را مستقیماً به بازارسازان یا از طریق قراردادهای تکمیل سفارش با سایر شرکت ها هدایت کنند. پلتفرم‌های آنلاین کارگزاری با خدمات کامل، ابزارها و شاخص‌های معاملاتی روزانه کمتری دارند. زیرا بیشتر به سرمایه‌گذاران بلندمدت توجه می‌کنند.

Discount Brokers: کارگزاران تخفیفی به نوعی شکاف موجود با کارگزاران خدمات کامل از نظر محصولات و خدمات مالی را کم می‌کنند. همانطور که از اسم آنها پیدا است، کارمزد کمتری برای معاملات دریافت می‌کنند. کارمزد هر قرارداد معاملاتی عمدتاً در بازه ۴.۹۹-۹.۹۹ دلار است که برای نوسان گیران و معامله گران روزانه کمتر فعال جذابیت دارد.

پلتفرم‌های این کارگزاری‌ها ابزارهای معاملاتی و تحقیقاتی بیشتری را نسبت به کارگزاری‌های خدمات کامل ارائه می‌دهند که جذابیت بیشتری برای معامله‌ گران روزانه و نوسان‌گیران دارد. برخی از این نوع کارگزاری‌ها که در ابعاد بزرگتر فعالیت می‌کنند، پلتفرم دسترسی مستقیم معاملاتی و دفتر با موقعیت مکانی ثابت را نیز در اختیار دارند.

Direct Access: اسم دیگر این الگو، کارگزاری‌های آنلاین است که با اخذ کمترین میزان کارمزد براساس قیمت هر سهم، جذابیت خاصی برای معامله‌گران روزانه دارند. این الگو از کارگزاری‌ها از طریق چارت دسترسی مستقیم به پلتفرم معاملاتی را فراهم می‌کنند و از سوی دیگر با دسترسی به شبکه ارتباط عمومی (ECN)، بازارسازها، متخصصین، بورس‌های خصوصی (Dark Pools) و بورس‌های چندگانه (multiple Exchanges) قابلیت‌های جهت‌گیری در سرمایه‌ گذاری را افزایش می‌دهند.

سرعت و دسترسی، دو مولفه تاثیرگذار و تعیین‌کننده در کارگزاری‌های آنلاین است که امکان اجرای لحظه‌ای سفارشات و استراتژی‌های برنامه‌ریزی شده را برای مشتریان فراهم می‌کند. ترکیبات سهام و اختیارات معامله (Options) می‌تواند در این پلتفرم قرار گیرد. پلتفرم‌های سنگین با قابلیت‌های متنوع با قبول مسئولیت عموماً هزینه‌های ماهانه نرم‌افزاری و کارمزد کارگزاری را نیز از مشتریان اخذ می‌کنند. نرخ نرم‌افزار یا تخفیف محور است یا براساس حجم معاملات ماهانه محاسبه می‌شود. برای کنترل هزینه‌های سربار و ارائه نرخ‌های پایین‌تر، کارگزاری‌های آنلاین عموماً مکان مشخص برای دفتر کار جهت مراجعه مشتریان ندارند.

انواع کارمزد دریافتی‌کارگزاری‌ها

در معاملات بازار سهام، کارمزدها و هزینه‌های‌ معاملاتی‌ مرتبط با اوراق بهادار و خدمات سرمایه‌گذاری‌ مختلف می‌تواند بر سبد سرمایه‌گذاری‌ مشتریان تأثیر بگذارد. آگاهی‌ از این هزینه‌ها که از کارگزاری‌ به کارگزاری‌ دیگر متفاوت هستند می‌تواند در بلندمدت بر بازده سرمایه‌گذاری‌ اثرگذار باشند.

Non-trading fees (هزینه‌های‌غیرمعامله‌ای): شامل هزینه‌هایی‌است که مستقیماً به معاملات مربوط نمی‌شود، مانند کارمزد سپرده/برداشت یا کارمزد عدم فعالیت.

Trading fees (هزینه‌های‌معامله): مربوط به زمانی‌است که معامله ای انجام می‌دهید. ‌این هزینه‌ها می‌تواند commission (کمیسیون)، spread (اسپرد)، financing rate (نرخ تامین مالی)، margin rate (نرخ حاشیه)، کارمزد دارایی‌های‌تحت مدیریت (AUM) یا conversion fee (هزینه تبدیل) باشد.

هزینه کمیسیون: کمیسیون‌ها معمولاً بر اساس حجم معاملات تعیین شده و یا بصورت کارمزد ثابت به ازای ‌هر معامله دریافت می‌شوند. در معاملات سهام بازارهای ‌اروپایی، کمیسیون معمولا بر اساس حجم معامله تعیین می‌شود. به عنوان مثال اگر ۱۰۰ سهم BMW را به قیمت ۷۰ یورو خریداری‌کنید و هزینه آن ۰.۱ درصد از حجم باشد، ۷ یورو کمیسیون پرداخت خواهید کرد. ‌این نوع از کمیسیون فقط برای ‌خرید است اما اگر قصد فروش داشته باشید نیز ملزم به پرداخت حق کمیسیون خواهید بود. البته برخی ‌کارگزاری‌ها ممکن است نرخ حداقلی ‌داشته باشند به عنوان مثال در نظر گرفتن نرخ حداقلی ۱۰ یورویی به ازای‌ هر معامله.

در ‌آمریکا در بیشتر موارد، کمیسیون یا یک کارمزد ثابت برای‌ هر معامله در نظر گرفته می‌شود مثلاً ۵ دلار در معامله یا بر اساس تعداد سهام معامله شده، مانند ۰.۰۰۵ دلار برای ‌هر سهم محاسبه می‌شود. اگر قیمت سهم بسیار پایین باشد برای‌مثال کمتر از یک دلار، روش دوم سودمند نیست. در چنین حالتی خرید سهام مثلاً ۱۰۰۰ دلار، بسیار بیشتر از خرید سهامی‌ به قیمت مثلاً ۱۰۰ دلار هزینه خواهد داشت.

هزینه اسپرد: اسپرد تفاوت بین قیمت خرید و فروش یا به عبارت دیگر قیمت پیشنهادی ‌و درخواستی ‌است. اگر قصد بر ‌این باشد که خرید و فروش را دقیقاً همزمان انجام دهید، ضرری ‌را متقبل خواهید شد. ‌این هزینه تحت عنوان اسپرد نامیده می‌شود. به عنوان مثال، فرض کنید قیمت فروش سهمی۱۵۰ دلار و قیمت خرید آن ۱۵۱ دلار است. اگر یک سهم را به قیمت ۱۵۱ دلار بخرید و بلافاصله آن را به قیمت ۱۵۰ دلار بفروشید، یک دلار ضرر خواهید کرد. ‌این هزینه همان اسپرد است.

هرچه اسپرد گسترده تر باشد، هزینه آن بیشتر می‌شود. برای‌ نام‌های‌ بزرگ‌، مانند اپل، مایکروسافت و غیره، هزینه اسپرد به راحتی‌می‌تواند تنها یک سنت برای ‌هر سهم باشد. بطور مشابه جفت ارزهای‌ پرمعامله مانند EUR/USD اسپرد بسیار کمی‌ خواهند داشت در حالی‌که جفت‌های ‌عجیب و غریب‌تر مانند ZAR/JPY تمایل به اسپرد بالاتری‌ دارند.

کارگزاران بورسی ‌مانند Interactive Brokers یا Saxo Bank از اسپرد بازار برای‌ اکثر دارایی‌ها استفاده می‌کنند. ‌یعنی آنها از قیمت پیشنهادی‌ و درخواستی‌ بازار استفاده می‌کنند و کارمزد را در اسپردها لحاظ نمی‌کنند با ‌این حال، کمیسیون را دریافت می‌کنند. ‌این روش شفاف تر و در بسیاری ‌از موارد برای ‌سرمایه‌گذاران سودمندتر خواهد بود.

از طرف دیگر، کارگزاران CFD، اسپردها را به گونه‌ای ‌در نظر می‌گیرند که کارمزدهای‌ آنها نیز قبلاً در آن لحاظ شده باشد. این قضیه معمولاً منجر به ‌این می‌شود که در مقایسه با اسپرد بازار واقعی ، اسپرد بیشتری ‌داشته باشند. (قیمت سهام نمایش داده شده در پلتفرم‌های کارگزاری با احتساب اسپرد همان کارگزاری لحاظ می‌شود.)

نکته مثبت ‌این است که‌ این کارگزاران معمولاً کمیسیونی‌ را دریافت نمی‌کنند. این به معنی صفر بودن هزینه معاملات برای مشتریان نیست و منظور این است که علاوه بر اسپرد هزینه‌ای تحت عنوان کمیسیون دریافت نمی‌شود.

هزینه نرخ تامین مالی: نرخ تامین مالی ‌یا نرخ یک شبه زمانی ‌محاسبه می‌شود که یک موقعیت اهرمی ‌را برای ‌بیش از یک روز نگه دارید. یک مثال معمولی‌ از این نوع هزینه می‌تواند مربوط به معاملات فارکس یا CFD باشد. موقعیت اهرمی به‌ این معنی ‌است که برای ‌معامله از کارگزار پول قرض می‌کنید و برای ‌این پول قرض گرفته شده باید بهره پرداخت کنید یا در موارد خاص، می‌توانید سود نیز دریافت کنید و ‌این نرخ تامین مالی ‌نامیده می‌شود.

هزینه نرخ حاشیه: معامله با مارجین اساساً به‌این معنی ‌است که برای ‌معامله از کارگزار پول قرض می‌کنید. به عنوان مثال اگر در یک کارگزاری‌ یک حساب مارجین دارید و ۵۰۰۰ دلار پول نقد واریز کرده‌اید در صورت تمایل ممکن است سهامی ‌را به ارزش بیش از ۵۰۰۰ دلار خریداری‌ کنید اما باید روی ‌پولی‌که قرض کرده‌اید بهره بپردازید.

نرخ بهره کارگزاران می‌تواند بسیار متفاوت باشد. برخی ‌از کارگزاران ۵ درصد یا بیشتر را برای ‌حاشیه دریافت می‌کنند در حالی‌که برخی ‌دیگر نرخ‌ها را به یک تا ۲ درصد کاهش داده‌اند. چرا که فدرال رزرو نیز نرخ‌های ‌بهره را کاهش داده است.

هزینه تبدیل: زمانی‌که تراکنش نیاز به تبدیل ارز داشته باشد، کارمزد تبدیل ارز دریافت می‌شود. ‌این کارمزد می‌تواند در معاملات یا در واریز و برداشت از دریافت شود. برای ‌مثال فرض کنید می‌خواهید با استفاده از حساب نقدی ‌کارگزاری‌ یورو، سهمی ‌را به دلار بخرید (مانند اپل) در این حالت کارگزار ابتدا باید یورو را به دلار تبدیل کند و تنها دراین صورت است که می‌تواند سهم اپل را به دلار بخرد. برخی ‌از کارگزاران قبل از معامله اجازه می‌دهند تبدیل را انجام دهید و ‌این کار را راحت‌تر خواهد کرد.

در مورد واریز و برداشت‌ها اگر مثلاً یک حساب کارگزاری ‌دلاری‌ داشته باشید و از حساب بانکی ‌یورو پول واریز کنید، کارگزار ابتدا باید ‌این پول را به دلار تبدیل کند تا بتواند آن را به حساب کارگزاری ‌منتقل کند. کارمزد تبدیل ارز می‌تواند فقط کارمزد اسپرد باشد شبیه به اسپرد خرید و فروش یا ممکن است کارگزار کمیسیونی‌ نیز دریافت کند.

کارمزد دارایی‌های‌تحت مدیریت: کارمزد AUM هزینه‌ای‌ است که بر اساس موجودی‌ حسابی‌که کارگزار مدیریت می‌کند از مشتری دریافت می‌شود. در بیشتر موارد، کارگزاران مستقیماً دارایی‌ها را مدیریت می‌کنند، خرید و فروش را انتخاب می‌کنند و معاملات را از طرف انجام می‌دهند. معمولاً شخص معاملاتی ‌انجام نمی‌دهد. در پرداخت هزینه AUM، کارمزد مستقیماً با خدمات ارائه شده مرتبط است.

مزایا و معایب ساختار هزینه های دریافتی کارگزاران

سرمایه‌گذاران بطور کلی باید گزینه‌های سرمایه‌گذاری کم‌هزینه را انتخاب کنند در حالی که رویگردانی از یک کارگزاری صرفاً به این دلیل که در مقایسه با رقبا کارمزد بالاتری دارد، لزوماً دلیل درستی نخواهد بود.

اگرچه کارمزدها ممکن است برای برخی از سرمایه گذاران مشکل ساز باشد اما معامله گران فعال ممکن است مایل به پرداخت هزینه اضافی برای دسترسی به مزیت های دیگری مانند سرمایه گذاری های گسترده و ابزارهای معاملاتی باشند.

همین خط فکری برای سرمایه گذاران بلندمدت نیز صدق می کند و ممکن است مایل باشند برای راهنمایی جامع تر هزینه بیشتری بپردازند. در واقع یک سرمایه گذار فعال ممکن است به ابزارهای بسیار بیشتری برای تحلیل های بنیادی و تکنیکال نیاز داشته باشد از جمله تاریخچه عملکرد مالی ، پیش بینی درآمد، تحقیق در مورد رقابت و پویایی صنعت و ...

کارگزاری بدون کارمزد

رابین هود اولین کارگزار آنلاین بزرگی ‌بود که در سال ۲۰۱۵ هنگامی ‌که اپلیکیشن آن بطور رسمی ‌راه‌اندازی‌ شد، معاملات رایگان سهام و ETF را ارائه داد. از آن زمان، بسیاری‌ از کارگزاران از جمله Fidelity، Merrill-Edge، E*TRADE، Interactive-Brokers، TD-Ameritrade، Webull، J.P.Morgan، Vanguard، SoFi ، و Ally Invest‌این روش را دنبال کردند. البته بسیاری‌ از ‌این پلتفرم‌ها همچنان برای‌معامله در سهام فرابورس، اختیار معامله، آتی ‌یا سایر اوراق بهادار غیر بورسی، کمیسیون دریافت می‌کنند.

عدم دریافت کمیسیون توسط کارگزاری ها چگونه امکان پذیر است؟

بطور سنتی، اکثر سرمایه‌گذاران و معامله‌گران مجبور بودند برای انجام معاملات و نگهداری حساب‌ها به کارگزاران کارمزد بپردازند. با ظهور تجارت‌های مبتنی بر اینترنت، مدیریت حساب آنلاین و رقابت شدید بین شرکت‌های کارگزاری، کارمزدهای امروزی در اکثر معاملات سهام و ETF در چندین پلتفرم به صفر رسید.

امروزه، بسیاری از پلتفرم های کارگزاری آنلاین، کارمزد کارگزاری صفر دلاری را ارائه می کنند. اما درک این نکته مهم است که وقتی یک کارگزار آنلاین ، معاملاتی بدون کمیسیون را ارائه می دهد در واقع تنها به این معنی است که برای کمک به اجرای معامله، کارمزد را دریافت نمی‌کند اما هنوز ممکن است هزینه‌های دیگری نیز وجود داشته باشد.

صندوق‌های قابل معامله در بورس و صندوق‌های سرمایه‌گذاری مشترک با نسبت‌های هزینه همراه هستند و این کارمزدها حتی اگر کمیسیونی برای خرید یا فروش صندوق وجود نداشته باشد، همچنان از شما دریافت می‌شوند. در واقع برای این دسته از کارگزاری‌ها کمیسیون بزرگترین بخش کسب و کار محسوب نمی‌شود و ترجیح می‌دهند راه‌های دیگری برای ایجاد درآمد استفاده کنند.

یکی از این راه‌ها، فروش داده‌ها به بازارسازها است. برای مثال رابین هود یک discount brokerage است که به دلیل عدم دریافت کمیسیون شهرت پیدا کرده است. الگوی درآمدی که این کارگزاری انتخاب کرده بر مبنای فروش سفارشات مشتریان طبق وب‌سایت به بازارسازان و صندوق ها و دریافت تخفیف از آنها است.

ساز و کار به این صورت است لحظه‌ای که سرمایه گذار سهمی را خریداری می‌کند از نقطه‌ای که روی خرید کلیک می‌کند تا آن سفارش اجرا شود چند میلی ثانیه فاصله وجود دارد. آنها می توانند داده‌های سفارشات را به صندوق‌های عظیمی که دارای ابر رایانه ها و شبکه های پرسرعت هستند بفروشند تا آنها سهام را درست قبل از سرمایه‌گذار خریده و با یک markup بسیار کوچک به وی بفروشند. البته این رویه تا حدی بحث برانگیز است. چرا که در آن یک کارگزار به معامله‌گران سریع‌تر اجازه می‌دهد تا ببینند چه معاملاتی روی پلتفرم او قرار می‌گیرند و به این ترتیب آنها قیمت بهتری دریافت می‌کنند.

مقایسه صنعت کارگزاری در ایران و جهان

با اطلاعات ارائه شده تا حد زیادی مشخص شد شیوه فعالیت کارگزاری‌ها در بازارهای مالی بین‌المللی چگونه است. تنوع زیاد در ارائه خدمات براساس میزان سرمایه، قابلیت ریسک پذیری مشتری و سواد مالی مشتریان در بازارهای بین‌المللی کاملا مشهود است. موضوعی که در بازار سهام ایران به این شکل قابل تفکیک نیست.

از سوی دیگر بسیاری از سرمایه‌گذاران فعال در بازار سهام ایران بر این باورند کاهش کارمزد یکی از عوامل مهم در بالا رفتن ارزش معاملات روزانه و نقدشوندگی بازار است و از این طریق می‌توان کارایی بازار را افزایش داد.

اما قبل از رسیدن به این مرحله، بازار سهام داخلی نیازمند اصلاحات اساسی و زیرساختی است. عدم دسته‌بندی سرمایه‌گذاران در زمان ورود به بازارهای مالی بدون درنظر گرفتن میزان تخصص و تجربه در مرحله اول لطمات جبران ناپذیری را به اعتماد عمومی نسبت به بازارهای مالی وارد می‌کند.

در مرحله بعد، عدم وجود بازار مشتقه پویا نظیر فیوچرز، اختیارات و مواردی از این دست در کنار یک طرفه بودن بازار (عدم امکان فروش استقراضی) و محدودیت دامنه نوسان، عمق بازار را نشانه می‌گیرد و از این طریق انعطاف کارگزاری‌ها را برای کاهش کارمزد به شدت کم می‌کند.

در این شرایط تنها زمانی شاهد یک بازار پرعمق خواهیم بود که هجوم سرمایه‌ها با شناسایی سود سهامداران بزرگ و قدیمی به ثبت ارزش معاملاتی بالا منجر شود. اما زمانی که ورود نقدینگی خارج از بازار مالی کند یا متوقف شود این روند معکوس شده و حباب قیمتی شکل گرفته می ترکد. پس از این مرحله بازارها با حجم زیاد عرضه و شناسایی سود یا کم کردن زیان احتمالی در بستر دامنه نوسان محدود وارد فضای رکودی می‌شوند. در این مرحله کاهش کارمزدها علاوه بر کاهش درآمد کارگزاری‌ها کمک شایانی به افزایش ارزش معاملات نمی‌کند چه آنکه خرید در این وضعیت ریسک بالایی را می طلبد.

پس از ترکیدن حباب و نزدیک شدن به محدوده ارزندگی، اعتماد عمومی خدشه‌دار شده سرمایه‌گذاران خرد در کنار احتمال تکرار مراحل قبل در بازاری که به لحاظ ساختاری تغییر خاصی نکرده، ورود نقدینگی را با اما و اگرهای فراوانی همراه می‌کند. بنابراین تغییرات ساختاری نظیر نحوه پذیرش مشتریان، بسط بازار مشتقات و افزایش دامنه نوسان با افزایش قدرت نقدشوندگی و بازگرداندن اعتماد عمومی درآمد کارگزاری‌ها را افزایش می‌دهد و در چنین شرایطی، کاهش کارمزد معاملاتی در کنار تنوع خدمات ارائه شده توسط کارگزاری‌ها می‌تواند درآمد آنها را حتی بیش از زمانی کند که نرخ کارمزدها بالاتر است و این فرآیند بصورت کاملاً رقابتی شکل خواهد گرفت و نیازی به اعمال سیاست‌های تکلیفی کاهش کارمزد نیست.