مدیران عامل دو کارگزاری ، یک شرکت سبدگردان و شرکت سرمایه گذاری ، اجرای افزایش دامنه نوسان سهام شرکت های حاضر در بازار اول معاملات بورس و فرابورس را تحلیل کردند.

 

به گزارش پایگاه خبری بورس پرس، دامنه نوسان سهام شرکت های حاضر در بازار اول معاملات بورس و فرابورس طبق تصمیم سازمان بورس از دوشنبه این هفته یک درصد بصورت متقارن بیشتر می شود و مدیران عامل دو کارگزاری ، یک شرکت سبدگردان و شرکت سرمایه گذاری با انتشار مطالبی جداگانه در دنیای اقتصاد در این مورد اظهار نظر کردند.

حذف هر محدودیتی به شرط وجود امکانات به نفع بورس است

حامد ستاک مدیرعامل کارگزاری آریا نوین اعلام کرد: در صورتی که شرایط و امکانات لازم به منظور حذف هر نوع محدودیت بازارسرمایه فراهم باشد، حذف محدودیت به نفع بورس خواهد بود. باتوجه به اینکه دامنه نوسان به نوعی محدودیت است در صورتی که تمهیداتی جهت حذف گام به گام این محدودیت فراهم باشد، ، عملی مثبت در جهت ارتقای سطح کارآیی بازار خواهد بود.

برداشته‌شدن یکباره و بدون فرهنگ‌سازی دامنه نوسان باتوجه به این مورد که اکثر سرمایه‌گذاران به صورت مستقیم اقدام به فعالیت می‌کنند و وجود دامنه نوسان و تشکیل صف‌های خرید و فروش به صورت یک فرهنگ نهادینه‌شده ، می‌تواند به بازار سرمایه آسیب بزند ولی اگر گام به گام و با گرفتن بازخورد از اجرای هر مرحله عملیاتی شود، اقدام مطلوبی است. 

دامنه نوسان که در شرایطی نیازی به اجرا ندارد،  آسیب‌هایی از جمله صف‌های خرید و فروش وارد کرده که به ابزاری برای اغوای سرمایه‌گذاران غیر حرفه‌ای تبدیل شده و وجود و نبود این صف‌ها دلیلی برای زندگی و عدم‌ارزش سهم‌ها شده است. از طرفی خاصیت کهربایی و کشش به طرف تشکیل صف خرید و فروش، هیجان کاذبی در بازارسرمایه ایجاد می‌کند. در مجموع، حرکت در این جهت به صورت آرام و همراه با بررسی‌های لازم، اجتناب‌ناپذیر به نظر  می‌رسد.

بهترین زمان و حالت برای افزایش دامنه نوسان

عباس کشوری مدیرعامل کارگزاری بانک رفاه هم با اعلام موافقت کلی با حذف دامنه نوسان در بازه زمانی مناسب و به‌صورت متناوب و لحاظ کردن برخی الزامات اعلام کرد: بهترین زمان برای افزایش و در نهایت حذف دامنه نوسان، زمانی است که الزامات، زیرساخت‌ها و پیش‌نیازهای لازم در نظر گرفته شود.

درحال حاضر و در شرایط فعلی، حذف کامل دامنه نوسان سهام، تبعات منفی به دنبال خواهد داشت. چرا که بازار شفافیت و کارآیی لازم را ندارد. البته در مقطع کنونی شرکت‌هایی دارای امکان افزایش دامنه نوسان سهام هستند اما تعداد این گروه محدود است.

بهترین حالت افزایش متناوب و حذف کامل دامنه نوسان هم حالتی است که سهام شناور شرکت‌ها زیاد باشد که نشان از عمق بیشتر بازار دارد و امکان دستکاری آسان قیمت‌ها از سوی برخی اشخاص هم نخواهد بود. چون دستکاری و نوسان قیمت‌ها بدون توجه به ارزش ذاتی شرکت‌ها، باعث متضرر شدن بسیاری از فعالان خرد خواهد شد.

در مجموع لازمه حذف کامل دامنه نوسان، شفافیت بیشتر شرکت‌ها و حرکت به سوی بازار کاراست. یعنی بازاری که عموم سرمایه‌گذاران از اطلاعات مرتبط به شرکت‌ها آگاهی کافی و لازم را داشته باشند.این موضوع سبب می‌شود قیمت سهام به ارزش ذاتی نزدیک‌تر و امکان دستکاری شدید قیمت‌ها و نوسان زیاد خنثی شود و در نهایت، فعالان بازارسرمایه به‌ویژه فعالان خرد از بابت حذف دامنه نوسان متضرر نخواهند شد.

تاثیرات افزایش دامنه نوسان

احمد اتحادپور مدیرعامل سبدگردان آرمان اقتصاد نیز اعلام کرد: قطعا حذف دامنه نوسان به نفع بازار سهام است. سرمایه‌گذاران مایل به ورود مجدد بورس نمی‌‌‌توانند ۵ یا ۱۰‌ درصد بالاتر وارد شوند که این موضوع هزینه سرمایه‌گذاری در بازارسرمایه را برای آنها بیشتر می‌کند. در نتیجه سعی می‌کنند همیشه عددی را در بازار داشته باشند.

دومین تاثیر این است که ورود و خروج از بازار را تسهیل می‌کند. باید شرایطی ایجاد شود تا سرمایه‌گذار به‌راحتی وارد یا خارج شود و از این موضوع نگرانی نداشته باشد. یکی دیگر از تاثیرات حذف دامنه نوسان این است که صف‌های خرید و فروش برداشته می‌شود و بازار را به سمت قیمت‌های واقعی‌تر می‌برد. شاید سرمایه‌گذاران فعال در ابتدا مقداری اذیت شوند اما پس از آن و به‌خصوص برای سهام‌ بزرگ، شاهد تعادل معاملات خواهند بود.

فرصت ها و تهدیدهای افزایش دامنه نوسان و پاسخ به منتقدان

حسین بوستانی مدیرعامل سرمایه‌گذاری اقتصاد غدیر هم اعلام کرد: بیش از دو دهه از اعمال سیاست دامنه نوسان در بازار سرمایه می‌گذرد و هرچند در این بیست و چند سال این رویه در چند مقطع تغییراتی را تجربه کرده ولی همچنان در بورس به‌عنوان مولفه‌ای اساسی و اثر‌گذار، نمود داشته و دارد.

منتقدان این سیاست به‌درستی به تاثیر منفی دامنه نوسان بر کارآیی بازار به واسطه ایجاد تاخیر در رسیدن قیمت سهام به ارزش ذاتی، ایجاد جریانات ناسالم در فضای معاملات از طریق پدیده صف‌نشینی و کاهش نقدشوندگی سهام معتقدند. به تصور این دسته با حذف دامنه نوسان تمام این مشکلات بر طرف خواهد شد و بازاری حرفه‌ای‌تر در پیش خواهد بود.

از طرف دیگر، تداوم این رویه موافقانی هم دارد و هرچند در تمام این سال‌ها سیاست گذاران بازار سرمایه و مدیران ارشد سازمان بورس به تبعات منفی اعمال دامنه نوسان در معاملات بورس اذعان داشته‌اند ولی هیچ‌وقت شاهدی بر ارائه برنامه‌ای قاطع برای حذف نبود. شاید مهم‌ترین علت مماشات سیاست گذار در تداوم این رویه ( باوجود اشراف به آثار جانبی نامطلوب ) به نگرانی از عمق کم بازارسرمایه و نبود ابزارهای جایگزین مدیریتی برای مواجهه با رفتار کنترل‌ نشده بورس در شرایط خاص، آسیب‌رسیدن به سرمایه‌گذاران به‌واسطه تشدید بحران‌های مقطعی و افزایش امکانات سودجویی در جریانات نا سالم این بازار برگردد.

بی‌شک یکی از وظایف نهاد ناظر، اطمینان از منصفانه، کار و شفاف بودن بازار است و نوسانات شدید قیمتی می‌تواند این اهداف و همچنین یکپارچگی بازارهای اوراق بهادار را تضعیف کند و اعتماد سرمایه‌گذاران به این بازارها را کاهش دهد.

برخلاف تصور بسیاری از فعالان بازارسرمایه در تعدادی از بازارهای مطرح جهان نیز ساز و کارهای کنترل نوسانات شدید قیمت از طریق اعمال گونه‌‌‌ای از دامنه نوسان از جمله توقف خودکار معاملات یا اعمال دامنه ایستا یا پویای قیمت وجود داردو این موضوع یک رویه نادر و صرفا ابداع‌شده در بورس ایران نیست.

در نهایت ضمن پذیرش تمام آثار منفی سیاست کنترل دامنه نوسان، نگرانی‌های سیاستگذاران بازار را هم نمی‌‌‌توان نادیده گرفت. نتیجه ده‌‌‌‌‌‌ها تحقیق، حاکی از اثبات ناکارآیی بازارسرمایه ایران یا کارآیی در سطح ضعیف است. همچنین بازارسرمایه ایران، متاسفانه به‌شدت کم‌ عمق و مستعد موج‌‌‌سازی و شکل‌ گرفتن جریانات غیر‌اصیل قیمتی است.

از سوی دیگر نهاد‌‌‌های بازارگردان در بورس به‌تازگی شکل گرفته‌اند و همچنان با جایگاه واقعی و بلوغ عملیاتی فاصله زیادی دارند. براین اساس، برخلاف دوستانی که حذف دامنه نوسان را درمان تمام معضلات بازارسرمایه می‌دانند، چنانچه در حذف دامنه نوسان واقع‌بینی و شرایط خاص بورس ایران را لحاظ نشوند، مضرات این تصمیم هیجانی در میان‌مدت نمود جدی داشته و به دلیل نبود ابزارهای موثر کنترلی و نوسانات شدید قیمت به اکثریت جامعه سهامداری به‌خصوص سرمایه‌گذاران تازه جذب‌شده به این بازار، آسیب خواهد رسید.

به عنوان نمونه رشد چندبرابری حجم معاملات سهامداران حقیقی طی سال‌های اخیر در مقایسه با حجم سرمایه و معاملات سهامداران حرفه‌‌‌ای و حقوقی، یکی از واقعیت‌های بازارسرمایه است که در تصمیمات این‌‌‌چنینی باید مدنظر قرار گیرد. تداوم و توسعه حضور سرمایه‌های ریز و درشت این خیل عظیم سرمایه‌گذار برای رشد آینده بازارسرمایه حیاتی است و ماندگار شدن این تازه‌واردان در بورس به درک دقیق‌‌‌تر ویژگی‌‌‌های این جامعه سهامداری نیاز دارد.

به بیانی ساده احتمالا با حذف دامنه نوسان، بازارسرمایه می‌تواند به سمت حرفه‌ای‌‌‌تر شدن گام بردارد. از سوی دیگر شکی نیست جامعه سهامداران تازه‌وارد به دلیل ظرفیت های منفی نهفته در بازار کم‌عمق و ناکارآ از یکسو و دانش و تجربه پایین سرمایه‌گذاری از سوی دیگر، توان تطابق و اتخاذ تصمیمات سریع و صحیح سرمایه‌گذاری در شرایط جدید را نداشته و به احتمال زیاد، اولین و بزرگ‌ترین بازنده حذف دامنه نوسان خواهد بود.

فراموش نشود که عدم‌ارائه آموزش لازم به این گروه سهامداری و عدم‌فرهنگ‌‌‌سازی برای تشویق سرمایه‌گذاری غیرمستقیم از واقعیت‌های انکار‌ناپذیر بورس ایران است. برای تضمین رشد بازار و حتی خروج از وضع موجود به ورود نقدینگی بیشتر و افزایش حجم معاملات نیاز دارد. حذف دامنه نوسان حتی اگر در کوتاه‌مدت به نفع حرفه‌ای‌ها و حقوقی‌های قدیمی باشد از طریق آسیب‌رساندن به حقیقی‌های تازه‌وارد و حذف تدریجی سرمایه آنها از این بازار، موجب ضرر همان حرفه‌ای‌ها خواهد شد. دقیقا مشخص نیست منتقدان دامنه نوسان در مواجهه با این واقعیت احتمالی چه منبع جدیدی را برای جایگزینی منابع خارج‌ شده و تضمین رشد بازارسرمایه می‌شناسند؟

پس به نظر می‌رسد این سیاست به صورت ثانویه و با دامن زدن به خروج سرمایه از بورس در عمل به همان حرفه‌‌‌ای‌‌‌های منتقد هم آسیب خواهد رساند.

در انتها کل موضوع با یک مثال ساده جمع‌بندی می‌ شود . شاید در یک قدم زدن و گردش بهاری سرعتی مناسب دانسته شود که مطلوبیت را به حداکثر می‌رساند اما در این میان فرزندی است که توان همراهی با آن سرعت را ندارد (محدودیت تابع هدف). بنابراین به‌اجبار باید سرعت را کم کرد تا به اتفاق فرزند به انتهای مسیر رسید و از میانه راه مجبور به بغل کردن کودک نباشد (حداکثر کردن تابع مطلوبیت).