اثر افزایش احتمالی ۵۰ درصدی قیمت حامل‌‏‏‏های انرژی از جمله بنزین، گازوئیل، برق، گاز، نفت کوره و... بر اقتصاد و تورم و بورس از سوی یک کارشناس تحلیل و بررسی شد.

 

به گزارش پایگاه خبری بورس پرس، علی محمدی‏‌پور درباره آثار افزایش قیمت حامل‌‏‏‏های انرژی و شامل بنزین ، گازوئیل، برق ، گاز، نفت کوره و... به دنیای اقتصاد اعلام کرد: تورم به معنای افزایش بی‌‌‌رویه قیمت کالاها و خدمات بدون پشتوانه و بدون برنامه‌‌‌ریزی است که باعث کاهش قدرت خرید مردم و برهم خوردن تعادل میان تقاضای محصولات با نقدینگی موجود برای خرید می‌‌‌شود. در حقیقت به افزایش سطح عمومی قیمت‌ها در بازه زمانی مشخص در اقتصاد تورم گفته می‌شود.

مطالعه تخصصی با استفاده از تکنیک مدل‌سازی تعادل عمومی پویای تصادفی نئوکینزی، آثار تورمی شوک‌‌‌های قیمتی انواع حامل‌‌‌های انرژی را در اقتصاد ایران مورد واکاوی قرار می‌دهد. ابتدا با لحاظ کردن عملکرد بخش‌‌‌های مهمی مانند انواع بنگاه‌‌‌های تولیدکننده کالاهای نهایی، واسطه‌‌‌ای و وارداتی، خانوار، بخش صادرات، دولت و بانک‌مرکزی، مدل اقتصادی طراحی و سپس آثار تکانه‌‌‌های قیمتی هریک از حامل‌‌‌های انرژی بر متغیرهای کلان اقتصادی مانند تورم با استفاده از نرم‌افزار Dynare شبیه‌‌‌سازی می‌‌‌شود.

آثار تورمی افزایش 50درصدی قیمت بنزین

بیش از 85‌ درصد بنزین مورد استفاده ایران در پالایشگاه‌‌‌‌‌‌ها تولید می‌شود و به دلیل کاربری گسترده به‌عنوان سوخت عمومی بین سایر مشتقات نفتی از جایگاه استراتژیک و بسیار حساسی برخوردار است اما به‌رغم کاهش چشمگیر میزان واردات این محصول در چند سال اخیر (به‌خصوص به‌ دلیل تولید بنزین حتی در صنایع پتروشیمی)، این محصول تنها مشتق نفتی است که تقریبا همواره واردات آن ادامه داشته است.

افزایش 50درصدی قیمت بنزین در ایران به‌صورت آنی سطح عمومی قیمت‌ها را به‌میزان 5. 2‌درصد افزایش می‌دهد. در نتیجه افزایش قیمت بنزین در سال دوم، تورم اندکی بیش از 3‌ درصد افزایش می‌‌‌یابد. سپس آثار تورمی این افزایش قیمت به‌تدریج کاهش می‌یابد و در سال پنجم تقریبا بی‌‌‌اثر می‌شود.

واکنش تورم (pi_c) بعد از بروز تکانه افزایش قیمت بنزین در اولین دوره، مثبت بوده و اثرات غیرمستقیم یا انتشار افزایش قیمت بنزین در دوره دورم عمل خواهد کرد. در دوره دوم شاخص قیمت انرژی (gama_end)، شاخص قیمت بنزین (Pi_enB)، شاخص قیمت تولید داخلی (Pi_d)  و ذخایر خارجی بانک‌مرکزی (fr ) تورم را به سمت بالا و مثبت سوق می‌دهند و پایه پولی (mb ) با کشیدن متغیر تورم به سمت پایین به اندازه بسیار کم، سعی در خنثی‌کردن اثر سایر متغیرها می‌کند.

 آثار تورمی افزایش 50درصدی قیمت گازوئیل

گازوئیل به‌طور عمده به‌عنوان سوخت موتورهای دیزلی و تاسیسات حرارتی استفاده می‌شود و در ساختار اقتصادی و صنعتی ایران اهمیت خاصی دارد. افزایش قیمتی گازوئیل بنا به افزایش گسترده در صنایع، اثر مستقیم و آنی بر سطح عمومی قیمت‌ها دارد و آن را به میزان 42. 3‌درصد افزایش می‌دهد. این میزان طی سه‌سال تشدید شده و حتی به 79. 6‌درصد رسید. سپس روند کاهشی را طی کرده و بعد از 30سال به 5‌ درصد خواهد رسید ( یعنی حتی با گذشت 30سال نیز آثار تورمی افزایش قیمت آن در اقتصاد از بین نمی‌رود).

آثار تورمی افزایش 50درصدی قیمت برق

انرژی الکتریکی دارای کاربردهای بسیار گسترده در تمام صنایع کوچک و بزرگ، مصارف عمومی، روشنایی معابر، کشاورزی و خانگی است. در نتیجه، افزایش قیمت 50درصدی انرژی الکتریکی، سطح عمومی قیمت‌ها را به‌صورت آنی 2‌ درصد افزایش می‌دهد سپس آثار تورمی این افزایش قیمت روند کاهشی به خود می‌گیرد و بعد از پنج‌سال از اقتصاد محو می‌‌‌شود.

آثار تورمی افزایش 50درصدی قیمت گاز طبیعی

گاز طبیعی در مقیاس بسیار وسیع در حوزه‌های صنعتی و خانگی به کار می‌رود. سیاستگذاری دولت طی چند دهه اخیر مصارف این ماده را به‌شدت گسترده‌‌‌تر کرد. به‌طوری‌که گاز طبیعی هم‌‌‌اکنون خوراک اصلی نیروگاه‌‌‌ها و حتی صنایع پتروشیمی است. با افزایش 50درصدی قیمت گاز طبیعی، سطح عمومی قیمت‌ها به‌صورت آنی به میزان 6‌درصد افزایش یافته این میزان طی سه‌سال تشدید شده و به 5. 11‌درصد رسیده، سپس روند کاملا نزولی می‌گیرد اما حتی پس از 30 سال آثار این افزایش قیمت از بین نمی‌رود و به 5‌ درصد خواهد رسید.

آثار تورمی افزایش 50درصدی قیمت سایر حامل‌‌‌های انرژی

نفت‌کوره به‌عنوان ارزان‌‌‌ترین ماده سوختنی برای کوره حمام‌‌‌ها، تنور نانوایی‌‌‌ها و موتورهای دیزل و برخی نیروگاه‌‌‌ها مطرح بوده و دارای مصارف صنعتی گسترده‌‌‌ای است. بنابراین افزایش 50 درصدی قیمت آن سطح عمومی قیمت‌ها را به میزان 63. 2‌درصد افزایش می‌دهد. این افزایش طی دوسال تشدید شده و به 3‌ درصد نیز افزایش خواهد یافت. سپس روند کاهشی می‌گیرد و بعد از هفت‌سال بی‌اثر خواهد شد.

در گذشته دور، نفت‌سفید جایگاه استراتژیکی در اقتصاد ایران داشت و از کاربردهای بسیار متنوعی برخوردار بود که از آن جمله می‌توان به استفاده گسترده این محصول در ایجاد روشنایی، سوخت، تجهیزات گرمایشی، پخت‌وپز و... اشاره کرد. نفت‌سفید تا سال 76 همواره در فهرست حامل‌‌‌های انرژی وارداتی در کنار بنزین قرار داشت اما به‌تدریج با گسترش خطوط لوله‌کشی گاز طبیعی به‌خصوص در مناطق محروم این محصول مصارف خود را تقریبا به‌طور کامل از دست داد و از سال 78 به‌تدریج جزو مشتقات نفتی صادراتی ایران شد.

با برنامه‌ریزی چند دهه قبل دولت، گاز طبیعی توانست عمده مصارف نفت‌سفید و گاز مایع را به خود اختصاص دهد و کاربری آنها به‌شدت کاهش یافت. افزایش 50درصدی قیمت نفت‌سفید، سطح عمومی قیمت‌ها را طی دوسال اول، به میزان 34. 0‌ درصد افزایش می‌دهد. سپس این میزان به‌تدریج کاهش می‌یابد و بعد از هفت‌سال محو می‌‌‌شود.

با وجود تلاش اولیه دولت در خصوص گسترش مصارف گاز مایع و معرفی آن به‌عنوان جایگزین اول برای بنزین (و حتی گازوئیل) در قالب افزایش تولید خودروها و وسایل نقلیه دوگانه‌سوز، تغییر چندانی در مصرف و جایگاه این حامل انرژی در سبد مصرفی خانوار و بنگاه‌‌‌های تولیدی ایجاد نشده است. بنابراین برنامه‌‌‌ریزی عملیاتی و قوی‌‌‌تری برای گسترش مصارف گاز مایع همچنان توصیه می‌‌‌شود. در نتیجه افزایش قیمت گاز مایع به میزان 50درصد، سطح عمومی قیمت‌ها به‌صورت آنی به میزان 13. 0‌درصد افزایش می‌یابد، سپس این میزان با طی روند کاهشی، بعد از 6سال بی‌اثر می‌شود.

نتیجه گرانی حامل های انرژی و اثر بر بورس

نتایج این مطالعه بیان می‌دارد به‌رغم فراوانی منابع انرژی در ایران، وقوع شوک‌‌‌های قیمتی در حامل‌‌‌های انرژی باعث کاهش تولید و افزایش سطح عمومی‌‌‌ قیمت‌ها می‌شود و اقتصاد را به سمت رکود سوق می‌دهد. همچنین فرآیند اصلاح قیمت انرژی مستلزم وقوع اثر برون‌‌‌رانی است و موفقیت این سیاست به قابلیت بازتوزیعی متناسب دولت و لزوم برخورداری از برنامه هدفمند (مطابق تجربیات موفق سایر کشورها) بستگی دارد.

حامل‌‌‌های انرژی جزو گروه محصولات کامودیتی (Commodity Market) یا همان کالای اولیه هستند و نقش تعیین‌کننده‌ای در اقتصاد ایران و حتی بورس بر عهده دارند. نوسانات و تحولات عمده این گروه از محصولات به‌عنوان محصولات پیشرو در شکل‌گیری انتظارات تورمی و حتی تعیین رنگ بورس نقش کلیدی ایفا می‌‌‌کند.

نگاهی اجمالی به تاثیر افزایش 50 درصدی قیمت هریک از آنها به‌ تنهایی، موید آثار شدیدا تورمی و ایجاد انتظارات تورمی در اقتصاد ایران است. بنابراین هرگونه افزایشی در قیمت حامل‌‌‌های انرژی باید با برنامه‌‌‌ریزی اولیه و جامع، حساب‌شده و‌ سنجیده به‌صورت تدریجی و مرحله به مرحله و همراه با نقش مکملی سیاست‌‌‌های حمایتی و نظارتی دولت صورت پذیرد و هیچ‌گونه حرکت شتاب‌زده و بی‌‌‌برنامه‌‌‌ای توصیه نمی‌‌‌شود.