تغییرات شاخص تولید در سه‌ بخش کشاورزی، صنعت ساخت و معدن طی دهه اخیر و بصورت فصلی مورد بررسی مرکز پژوهش‌‌‌های اتاق بازرگانی قرار گرفت.

به گزارش پایگاه خبری بورس پرس، مرکز پژوهش‌‌‌های اقتصادی اتاق بازرگانی تهران در گزارشی با عنوان "تحولات مقدار تولید فعالیت‌‌‌های اقتصادی در سال ۱۴۰۱" ضمن بررسی روند تغییرات شاخص میزان تولید در سه‌ بخش کشاورزی، صنعت ساخت و معدن به‌استثنای استخراج نفت و گاز طی دهه اخیر به بررسی روند فصلی شاخص تعدیل‌ شده میزان تولید و تغییرات آن به همراه شاخص بهای تولیدکننده برای بخش‌‌‌های مزبور طی هشت‌ فصل منتهی به زمستان ۱۴۰۱ پرداخت.

بر اساس این گزارش، شاخص مقدار تولید از شاخص‌های اقتصادی است که تولید واقعی معدن، صنعت ساخت و کشاورزی را سنجش و ارزیابی می‌کند. این شاخص از مهم‌ترین نماگرهای کوتاه‌مدت اقتصادی است که تغییر در مقدار کالاها و خدمات تولیدشده توسط بخش‌‌‌های اقتصادی مورد نظر را نشان می‌دهد.

این شاخص از کاربردی گسترده در مطالعات اقتصادی برخوردار است و به دلیل عدم‌ اثرگذاری تغییرات قیمت بر این شاخص، عملکرد واقعی بخش‌های ذی‌ ربط را توضیح می دهد و به‌عنوان معیاری برای اندازه‌گیری تغییرات کوتاه‌مدت ارزش‌افزوده این بخش‌ها، مورد استفاده قرار می گیرد. شاخص مقدار تولید، وضعیت فعالیت بخش‌های گوناگون را به صورتی فشرده و ساده نشان می‌دهد و منبع اطلاعاتی مفیدی برای تصمیم‌سازی و سیاست گذاری اقتصادی است.

شاخص مقدار تولید صنعت ساخت

روند فصلی شاخص تعدیل‌شده مقدار تولید در بخش صنعت ساخت طی فصول بهار ۱۴۰۰ تا زمستان ۱۴۰۱ نشان می‌دهد در زمستان سال ۱۴۰۱ برای چهارمین فصل پیایی رشد مثبت همراه با افزایش سرعت ۵ واحد درصدی را تجربه کرده و به رشد ۱. ۱۲‌ درصدی رسیده است.

تنها در پاییز و زمستان ۱۴۰۱ شاخص تعدیل‌شده مقدار تولید صنعت ساخت سطحی بالاتر از سال پایه ۱۳۹۰ را به خود اختصاص داده است. طی ۱۱سال منتهی به سال ۱۴۰۱، شاخص مقدار تولید صنعت ساخت در پنج‌ سال رشد منفی داشته و تنها در سال ۱۴۰۱ از سطح شاخص در سال ۱۳۹۰ فراتر رفته که نشان‌دهنده توان ضعیف صنعت طی دوره مزبور برای ارتقای سطح تولیدات است.

میانگین رشد سالانه شاخص مقدار تولید صنعت ساخت طی ۹۱ تا ۱۴۰۱ حدود ۲. ۱‌ درصد بوده که کمتر از ارقام پیش‌بینی‌شده در قوانین برنامه توسعه است. شاخص مقدار تولید صنعت که از سال ۹۸ روند رو به رشدی داشته سال ۱۴۰۱ به ۴. ۱۰۱رسیده که نسبت به سال قبل از آن،رشد ۷.۷ درصدی را تجربه کرده است.

شاخص مقدار تولید معدن

سطح شاخص مقدار تولید تعدیل‌شده فصلی بخش معدن طی هشت‌ فصل منتهی به زمستان ۱۴۰۱ همواره پایین‌تر از رقم آن در سال ۹۰ بوده که به معنی عدم‌ تحول معنادار در این بخش در زمینه افزایش سطح تولیدات طی ۱۰ سال اخیر است.

در تابستان ۱۴۰۱ بخش معدن بعد از پنج‌فصل متوالی رشد منفی از رکود خارج شد و رشد مقدار تولیدات در فصل سوم همین سال به ۷. ۲‌درصد رسید. ولی مجددا در فصل زمستان روند رشد مزبور معکوس شده و رشد مقدار تولید این بخش حدود ۲. ۰‌ درصد شد.

شاخص مقدار تولید بخش معدن طی ۱۱سال اخیر همواره با نوسانات زیادی همراه بوده و ضمن کسب میانگین رشد سالانه منفی ۵. ۰درصدی و تجربه رشد منفی طی ۶ سال، نتوانسته سطح تولیدات را به سطح تولیدات سال ۹۰ برساند. سال ۱۴۰۱ شاخص مقدار تولید معدن در مقایسه با سال ۱۴۰۰ تنها ۷. ۰‌درصد افزایش یافت و سطح مقدار تولید به ۲. ۹۵ رسید که پس از سال ۹۵ پایین‌ترین رقم شاخص طی بازه مورد بررسی را به خود اختصاص داده است.

شاخص مقدار تولید کشاورزی

به دلیل ماهیت فعالیت بخش کشاورزی، معمولا روند فصلی تولیدات محصولات این بخش که بیشتر مبتنی بر تولیدات زراعی و باغی است در فصول نیمه نخست سال از افزایش نسبی برخوردار است. با توجه به نوسانات فصلی تولیدات بخش کشاورزی، برای تحلیل روند شاخص تولید این بخش، روند تعدیل فصلی‌ شده اطلاعات دقیق‌تری را در اختیار قرار می‌دهد.

براساس آنچه روند تعدیل فصلی‌شده شاخص مقدار تولید بخش کشاورزی است طی هشت‌فصل منتهی به زمستان ۱۴۰۱ شاخص مقدار تولید بخش کشاورزی رشد منفی داشت و این بخش با رکود همراه بود. در زمستان ۱۴۰۱ از سرعت افت شاخص مقدار تولید کاسته شد و به منفی ۱. ۴‌ درصد رسید و نسبت به زمستان ۱۴۰۰ وضعیت تولید در این بخش تضعیف شد.

برخلاف روند حاکم بر دو بخش صنعت ساخت و معدن، شاخص مقدار تولید کشاورزی، همواره طی ۱۱سال منتهی به سال ۱۴۰۱ به‌جز سال ۹۳ بالاتر از سطح آن در سال ۹۰ قرار گرفته است. با این حال در سال ۱۴۰۱ برای دومین سال پیاپی روند نزولی را طی کرده و رشد منفی ۵. ۴‌درصد را تجربه کرد.

میانگین رشد سالانه شاخص مقدار تولید کشاورزی طی این دوره برابر با منفی ۱۸. ۰‌درصد است. رقم شاخص مذکور در سال ۱۴۰۱ بالغ بر ۵. ۱۰۰ اعلام شده که پس از سال ۹۳ پایین‌‌‌ترین رقم این شاخص طی سال‌های اخیر است. بخشی از روند کاهنده شاخص مقدار تولید بخش کشاورزی به تغییرات اقلیمی نسبت داده می‌شود.

شاخص بهای تولیدکننده: شاخص‌‌‌های قیمت، مهم‌ترین نماگرهای سنجش وضعیت اقتصادی هر کشوری به حساب می‌آیند. بررسی تغییرات شاخص قیمت تولیدکننده به علت اثرات آن بر شاخص قیمت مصرف‌کننده و روند تولیدات اقتصادی از منظر سیاست‌های پولی و سایر سیاست‌های اقتصادی حائز اهمیت است.

با توجه به اینکه شاخص قیمت تولیدکننده منعکس‌کننده قیمت‌های نهایی (درب کارخانه) تولیدکنندگان داخلی است هر عاملی که قیمت تمام‌شده تولیدات را تحت‌تاثیر قرار دهد موجب تغییر شاخص قیمت تولیدکننده نیز می‌شود. این شاخص یکی از اصلی‌‌‌ترین شاخص‌‌‌های پیش‌‌‌نگر برای روند آتی تورم مصرف‌ کننده محسوب می‌شود. به طوری که در سمت عرضه اقتصاد، هرگونه تغییر در شاخص قیمت تولیدکننده از جمله تغییر در هزینه تولید موجب تغییر قیمت کالاهای واسطه‌‌‌ای و نهایی می‌شود و از این طریق به شاخص قیمت مصرف‌کننده نیز منتقل می‌شود.

صنعت ساخت: با توجه به پیش‌‌‌نگر بودن شاخص بهای تولیدکننده، بخشی از افزایش شاخص بهای مصرف‌کننده در اقلام صنعتی در هر فصل به افزایش شاخص بهای تولیدکننده در تولیدات متناظر در فصل قبلی نسبت داده می‌شود. روند رشد شاخص بهای تولیدکننده صنعت ساخت که از فصل دوم سال ۱۴۰۱ کاهشی شده بود، زمستان ۱۴۰۱ مجددا معکوس شد و با افزایش ۲. ۲۹ درصدی به ۵. ۸۸۳‌ درصد رسید. با وجود رشد مزبور در مقایسه با زمستان ۱۴۰۰ از سرعت افزایش بهای تولیدکننده در بخش صنعت ساخت کاسته شده است.

معدن: عوامل گوناگونی در افزایش بهای تولیدکننده در بخش معدن اثرگذار هستند که کاهش توام عرضه و افزایش هزینه‌های تولید از مهم‌ترین آنها بوده و با توجه به پیوند پیشینی این بخش با سایر بخش‌ها و تامین نیاز کالاهای واسطه‌ای آنها افزایش بهای تولیدکننده در بخش معدن اثر قابل‌توجهی بر افزایش بهای تولیدکننده در سایر زنجیره‌‌‌های مرتبط در صنعت ساخت نیز خواهد گذاشت.

شاخص بهای تولیدکننده معدن در زمستان ۱۴۰۱ با رشد ۳۴ درصدی در مقایسه با مدت مشابه سال قبل به ۱۴۶۸ رسید. زمستان ۱۴۰۱ سرعت رشد این شاخص در مقایسه با فصل مشابه سال قبل نسبت به پاییز همین سال با افزایش قابل‌توجهی مواجه شده و از ۷. ۹‌ به ۷. ۳۳‌ درصد رسید.

کشاورزی: شاخص مقدار تولید کشاورزی زمستان ۱۴۰۱ در مقایسه با مدت مشابه سال قبل با افزایش ۸۵ درصدی همراه بود که بالاترین میزان رشد این شاخص طی هشت‌ فصل منتهی به زمستان ۱۴۰۱ است. افزایش بهای تولیدکننده در بخش کشاورزی اثر قابل‌توجهی بر افزایش بهای مصرف‌کننده در اقلام کشاورزی نیز خواهد گذاشت.