درآمد مالیاتی سه ماه اول سال دولت از بورس معادل ۶۲‌ درصد کل درآمد سال ‌قبل و ناشی از رونق نسبی معاملات طی فروردین و نیمه اردیبهشت بود.

به گزارش پایگاه خبری بورس پرس به نقل از دنیای اقتصاد، آمارها نشان می‌دهد در فصل بهار، درآمد مالیاتی دولت از نقل و انتقال سهام، 3.8 هزار میلیارد تومان بود که 4.8 درصد از کل درآمد مالیات مستقیم در سه‌ ماهه نخست سال‌ جاری را تشکیل می‌دهد.

بر اساس این گزارش به شکل مرسوم سه روش اصلی مالیات‌‌‌‌‌‌‌ گیری، انتشار اوراق و چاپ پول برای تامین درآمد برای دولت وجود دارد. طبق تجریبات و مطالعات تاریخی مالیات‌‌‌‌‌‌‌ستانی از نظر تاریخی نیز باسابقه‌‌‌‌‌‌‌ترین روش بود. اگر این سیاست‌‌‌‌‌‌‌مالی با رویه درست اعمال و اجرا شود، سالم‌‌‌‌‌‌‌ترین شیوه کسب درآمد دولتی نیز خواهد بود.

بدین جهت تنظیم نرخ مالیات برای هر بخش از اقتصاد حتما باید متناسب و سازگار با اوضاع اقتصادی هر کشور صورت پذیرد. طبق گفته‌‌‌‌‌‌‌های رسمی و کارشناسی سهم مالیات از تولید ناخالص داخلی حدود 6 یا 7‌ درصد است. وجود عدم‌ توازن مناسب برای تخصیص درست نرخ مالیات نیز مشکلات بنیادین در چارچوب اقتصاد به‌بار آورده است.

علاوه بر این افزایش دریافت مالیات از بنگاه‌ها و کسب‌ و کارهای کوچک در شرایط کنونی به تولید آسیب زده‌ است. در سوی دیگر وجود فرار مالیاتی عظیم بخصوص توسط بنگاه‌های انحصاری و بخش‌هایی از برخی مشاغل، موجب بسته‌‌‌‌‌‌‌تر‌شدن دست دولت و شدیدتر‌شدن عدم‌ توازن در سیاست‌های مالیاتی شده‌ است. بر این اساس سیاست مالیات باید به تشویق بنگاه‌های تولیدی کوچک منجر شده و موجب ایجاد رقابت کارآ در اقتصاد شود. بنابراین بازارهای مالی و بورس نیز به‌عنوان یکی از بخش‌های مرتبط با بخش تولید بوده و یکی از کانال‌های جذب و نگهداری پول منتشر شده نیز به‌حساب می‌رسد.

رشد درآمد مالیاتی از بورس

میانگین سهم بورس از مالیات مستقیم از سال ‌83 تا 97 کمتر از یک‌ درصد و معادل 0.9 درصد بود اما از سال ‌98 با اوج‌ گرفتن ورودی پول به بورس، سهم این بازار از مالیات مستقیم به 4.8 درصد افزایش یافت. سال ‌99 با استقبال مردم از بورس این رقم به 14.4 درصد رسید.

دو سال پیش و با خالی شدن حباب،سهم بورس از مالیات مستقیم 3.3 درصد شد. از همین‌ رو همچنان بطور مجدد سال‌ گذشته نیز این سهم به 2.1 درصد کاهش یافت. طی این بازه زمانی این سهم دوباره بدل به رقم بالا شده و به 4.8 رسید. این امر نشان‌ می دهد هنگام رشد بورس به‌عنوان یک بخش شفاف اقتصادی ، قابلیت فرار مالیات ندارد. به‌ این‌ترتیب جنبه مثبت افزایش فعالیت بورسی، امکان برداشت مالیات به هنگام رشد آن است.

حاکمیت قانون و نتیجه‌‌‌‌‌‌‌

طبق مصوبه‌‌‌‌‌‌‌های قانون تجارت و مالیات‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌های مستقیم، شرکت‌های فعال موظفند هر سال ‌25‌ درصد از سود را به‌عنوان مالیات به دولت بپردازند. بااین‌حال سود حاصل از سرمایه‌گذاری در بورس برای سرمایه‌‌‌‌‌‌‌گذاران معاف از مالیات است. برای جلوگیری از اخذ مالیات مضاعف، لزومی ندارد سهامداران شرکت نیز بابت سودی که دریافت می‌کنند مالیات مضاعفی پرداخت کنند. چرا که شرکت‌های سهامی قبل از آنکه سود تقسیم کنند مالیات آن را پرداخت کردند.

همچنین انجام معاملات در بورس و فرابورس دارای مالیات است. این مالیات در دل کارمزد معاملات گنجانده شده و نرخی معادل 0.05 درصد از مبلغ فروش سهم را دارد. با این‌حال به هیچ‌عنوان نباید پایین‌بودن رقم نرخ مالیات بر سود حاصل از سرمایه‌گذاری در بورس، مخاطب را به اشتباه بیندازد. در دوره‌‌‌‌‌‌‌ای که حجم معاملات و ورودی پول به بازارهای مالی افزایش‌ یافته باشد، سهم کلی بورس نیز از مالیات مستقیم نسبت به گذشته بیشتر شده‌ است.

با بررسی موازی روند مالیات نقل و انتقال سهام با روند سهم بازار سهام از مالیات مستقیم، نتایج جالبی بدست می آید. از سال ‌83 تا 1400، نسبت درآمد مالیاتی از نقل و انتقال سهام به مالیات مستقیم، تقریبا روندی یکسان داشت و هر دو همسو با هم رشد کردند اما ماجرا بعد از سال ‌1400 متفاوت شد. بطور مشخص مالیات نقل و انتقال سهام از سال ‌1400 تا 1401 تقریبا ثابت ماند در حالی که برای سهم بورس از مالیات مستقیم روند از سال ‌1400 تا 1401 نزولی شد.

از همین‌ رو مالیات نقل و انتقال سهام از 6.2‌ به رقم 6.1 هزار میلیارد‌ تومان رسید یعنی تقریباً این رقم بدون تغییر باقی‌ ماند اما سهم بازار سهام از مالیات مستقیم از 3.3 به 2.1 درصد کاهش قابل‌‌‌‌‌‌‌ توجهی داشت. در نتیجه این مسئله نشان‌ دهنده تغییر در ترکیب مالیات‌‌‌‌‌‌‌گیری از سایر بخش‌های اقتصادی است. بنابراین در سایر بخش‌های اقتصادی نوسان بیشتری نسبت به بازار سهام از نقطه‌ نظر مالیاتی تا سال ‌1401 دیده‌می‌شود.

نکته مهم دیگر این است که در سه ماه اول سال‌ رقم مالیات نقل و انتقال سهام 3.8‌ هزار میلیارد‌ تومان اعلام‌ شده که 4.8 درصد از مالیات مستقیم را تشکیل می‌دهد. درآمد مالیاتی دولت از بازار سهام در فصل بهار سال جاری حدود 62‌ درصد از درآمد مالیاتی دولت در کل سال ‌1401 از بورس را تشکیل داده‌ که این افزایش نیز به دلیل رونق نسبی معاملات بورس در فصل بهار سال‌ جاری بود.

بورس و الگویی مناسب برای شفافیت مالیاتی

اگر شرایط معاملاتی در بازار سهام تا پایان سال‌ به پر رونقی فصل بهار باشد، می‌توان تخمین زد درآمد مالیاتی دولت از نقل و انتقال سهام 15.4 هزار میلیارد تومان معادل 3.8 هزار میلیارد تومان درآمد مالیاتی بهار ضرب در 4 خواهد بود که این میزان یک رکود مالیاتی به‌حساب می‌آید. البته شرایط بازار در نخستین ماه از فصل تابستان چندان چنگی به دل نمی‌زد و میانگین ارزش معاملات خرد (سهام و حق‌تقدم) حدود 3.69‌ هزار میلیارد ‌تومان بود.

به هرحال در سه ماه نخست سال افزایش در سهم بورس از مالیات مستقیم دارای یک پیام روشن است. بطور واضح بازار‌‌‌‌‌‌‌های مالی با توجه به اوضاع موجود، قابلیت‌‌‌‌‌‌‌ مهمی در نمایش جزئیات معاملات دارند و به دلیل سیستمی‌بودن دریافت مالیات، شفافیت مالیاتی وجود داشته و فرار مالیاتی تقریبا غیرممکن است. بنابراین می‌توان از روش مالیات‌گیری در بورس به‌عنوان یک الگو در سایر بازارها نیز استفاده کرد. از سوی دیگر، رونق در بازار سهام به افزایش درآمد دولت از نوع مالیات کمک کند.