روان‌‌‌‌‌‌‌شناسی عددهای خاص

شاخص‌کل بورس تهران ‌بار دیگر به محدوده‌‌‌‌‌‌‌ حساس ۳‌میلیون‌واحدی نزدیک شده‌است؛ این محدوده همانند تجربه‌‌‌‌‌‌‌ قبلی در دی ماه سال‌گذشته، نه‌تنها نگاه فعالان بازار را به خود جلب کرده، بلکه موجب افزایش عرضه‌ها و احتیاط معامله‌گران شده‌است. این رفتار، پدیده‌‌‌‌‌‌‌ای ساده اما قابل‌تامل است که به آن روان‌شناسی اعداد رند گفته می‌شود؛ جایی‌که اعداد خاص مثل یک‌میلیون، ۲‌میلیون و ۳‌میلیون واحد، فراتر از مفهوم ‌عددی خود، به مرزهای ذهنی و تصمیم‌گیری تبدیل می‌شوند. در بازارهای مالی، اعداد رند همواره جایگاه ویژه‌ای دارند.

این اعداد به‌صورت ناخودآگاه، در ذهن سرمایه‌گذاران به‌عنوان نقاط مقاومت یا حمایت شکل می‌گیرند و دلیل اصلی آن، نوع نگاه روان‌‌‌‌‌‌‌شناسانه انسان به اعداد کامل است. رسیدن به یک عدد رند، حس موفقیت یا ترس از تغییر روند را در ذهن معامله‌گران زنده می‌کند؛ به‌ویژه در بازاری مانند بورس تهران که بخش بزرگی از فعالان آن را سرمایه‌گذاران خرد تشکیل می‌دهند. اکنون شاخص‌کل بورس‌بار دیگر در آستانه عبور از مرز ۳‌میلیون واحد قرارگرفته‌است؛ مرزی که در گذشته یک‌بار به‌عنوان یک سد روانی عمل‌کرده و باعث تغییر جهت حرکت بازار شده‌است.

در چنین نقاطی، معامله‌گران حرفه‌‌‌‌‌‌‌ای و حتی تازه‌‌‌‌‌‌‌واردها، ناخودآگاه به سمت ذخیره سود و کاهش ریسک متمایل می‌شوند، چون باور عمومی این است که رسیدن شاخص به یک عدد بزرگ رند، می‌تواند نشانه‌‌‌‌‌‌‌ای از تغییر جهت بازار باشد. افزایش عرضه در چنین محدوده‌هایی تنها یک تصمیم تحلیلی نیست، بلکه رفتاری جمعی است که از ترس عقب‌‌‌‌‌‌‌ماندن از سود محقق‌‌‌‌‌‌‌شده یا ترس از اصلاح قیمتی ناشی می‌شود. درست مانند رفتار مسافری که وقتی به قله نزدیک می‌شود، سرعت خود را کم می‌کند تا زمین زیر پایش را بهتر بسنجد؛ معامله‌گران هم در محدوده‌های ‌عددی خاص، رفتار محافظه‌‌‌‌‌‌‌کارانه‌‌‌‌‌‌‌تری پیش می‌گیرند.

علاوه‌بر این، شاخص‌کل در اقتصاد ایران به نماد اعتماد عمومی به بازار سرمایه تبدیل شده‌است؛ در واقع، صعود یا نزول شاخص، یک سیگنال روانی قوی برای کل فعالان اقتصادی و رسانه‌‌‌‌‌‌‌هاست، به‌همین‌دلیل، هر‌بار که شاخص به محدوده‌های روانی جدید نزدیک می‌شود، موج تحلیل‌ها و گمانه‌‌‌‌‌‌‌زنی‌‌‌‌‌‌‌ها پیرامون تداوم رشد یا شروع اصلاح بالا می‌گیرد؛ همین جو ذهنی، خود به ‌‌‌‌‌‌‌خود موج عرضه‌ها را تقویت می‌کند، بنابراین در شرایط فعلی که شاخص در مرز ۳‌میلیون واحد نوسان می‌کند؛ رفتار محتاطانه بازار، بیشتر از آنکه ریشه در تحلیل بنیادی داشته‌باشد، نشانه‌‌‌‌‌‌‌ای از واکنش طبیعی ذهن سرمایه‌گذاران به‌عددی رند و حساس است؛ واکنشی که در تمام بازارهای دنیا کم‌‌‌‌‌‌‌ و بیش تکرار می‌شود. در نهایت، عبور از این سد روانی نیازمند تغییر در انتظارات بنیادی و تزریق اعتماد از مسیر سیاست‌های اقتصادی و سیگنال‌های کلان است؛ چراکه تنها اطمینان از آینده سودآوری شرکت‌ها و ثبات اقتصادی می‌تواند معامله‌گران را برای عبور از این قله روانی متقاعد کند.

دنیای اقتصاد