یکی از محورهای «سومین همایش جامع معدن و صنایع معدنی دنیای‌اقتصاد»، بررسی چشم‌انداز توسعه صنعت فولاد و سنگ آهن: فرصت‌ها، چالش‌ها و راهکارها است. بازار جهانی سنگ آهن، که ستون فقرات صنعت فولادسازی را تشکیل می‌دهد، با ارزش ۲۷۹ میلیارد دلار در سال ۲۰۲۳، که در سال ۲۰۲۴ به حدود ۲۹۰ میلیارد دلار رسیده و پیش‌بینی می‌شود تا سال ۲۰۳۲ به ۳۹۸ میلیارد دلار برسد. این رشد، با نرخ سالانه ۴ درصد، تحت تاثیر عواملی چون تعرفه‌های تجاری، جنگ‌های اقتصادی، ملی‌گرایی منابع و فشارهای زیست‌محیطی قرار دارد.

در این گزارش، به بررسی چالش‌ها، فرصت‌ها و چشم‌انداز بازار سنگ آهن در سال ۲۰۲۵ پرداخته‌ شده است. سنگ آهن، ماده اولیه‌ای که ۹۸ درصد آن در فولادسازی مصرف می‌شود، نقش کلیدی در صنایع ساخت‌وساز، خودروسازی، کشتی‌سازی، ماشین‌آلات سنگین و توسعه زیرساخت‌ها دارد. نوسانات عرضه و قیمت این ماده، اثرات زنجیره‌ای بر کالاهای مصرفی، زیرساخت‌های انرژی و شبکه‌های حمل‌ونقل می‌گذارد و آن را به منبعی استراتژیک در زنجیره تامین جهانی تبدیل کرده است. این اهمیت، سنگ آهن را در مرکز بحث‌های تجارت، پایداری و امنیت اقتصادی قرار داده است.

چالش‌های پیش روی بازار سنگ آهن

بازار جهانی سنگ آهن با چالش‌های متعددی مواجه است که از تنش‌های ژئوپلیتیک تا فشارهای زیست‌محیطی را شامل می‌شود.تعر فه‌های تجاری فولاد و جنگ‌های اقتصادی، نوسانات شدیدی در بازار سنگ آهن ایجاد کرده‌اند. به گفته تیم فست‌مارکتس، تغییرات در توافقات تجاری یا تحولات سیاسی، قیمت‌ها را به‌شدت تحت تاثیر قرار داده و عدم اطمینان را برای خریداران و فروشندگان افزایش داده است. موانع تجاری، برخی کشورها را به جست‌وجوی منابع جایگزین سنگ آهن، به‌ویژه در مناطق جدید مانند آفریقا، سوق داده که رقابت منطقه‌ای و پویایی قیمت‌گذاری را تغییر می‌دهد.

از سوی دیگر ملی‌گرایی منابع، که در آن دولت‌ها کنترل بیشتری بر منابع معدنی اعمال می‌کنند، تجارت جهانی سنگ آهن را پیچیده‌تر کرده است. سیاست‌های جدید در مناطق مصرف‌کننده، به‌ویژه در چین که بزرگ‌ترین مصرف‌کننده سنگ آهن در جهان است باعث شده این کشور به منابع جایگزین، مانند آفریقا، روی آورد. این تغییرات، زنجیره‌های تامین جهانی سنگ آهن را دستخوش تحول کرده است.

همچنین صنعت سنگ آهن و فولادسازی تحت فشار فزاینده‌ای برای کاهش انتشار کربن قرار دارد. سیاست‌هایی مانند مکانیزم تنظیم کربن (CBAM) در اروپا، تولیدکنندگان را به سمت روش‌های کم‌انتشار سوق داده و جریان تجارت محصولات پر کربن مانند فولاد را تغییر داده است. گذار به کوره‌های قوس الکتریکی (EAF) که از ضایعات بازیافتی و آهن کاهش‌یافته مستقیم (DRI) استفاده می‌کنند، نیاز به مواد اولیه را دگرگون کرده و تقاضا برای سنگ آهن با عیار بالا و پلت‌های کاهش مستقیم (DR pellets) را افزایش داده است. در نهایت وابستگی شدید به کشور‌های محدودی نظیر استرالیا و برزیل به عنوان تامین‌کنندگان اصلی سنگ آهن، بازار را در برابر تنش‌های ژئوپلیتیک و تغییرات سیاستی آسیب‌پذیر کرده است. این تمرکز جغرافیایی، نیاز به تنوع‌بخشی به منابع تامین را بیش از پیش برجسته می‌کند.

تحولات طرف تقاضا

چین، به عنوان بزرگ‌ترین مصرف‌کننده سنگ آهن، با کاهش تقاضای داخلی در بخش‌های ساخت‌وساز و املاک، به صادرات فولاد روی آورده است. در اوایل سال ۲۰۲۵، صادرات فولاد چین ۶.۳ درصد افزایش یافته است. حاشیه سود پایین در فولادسازی، خریداران را به استفاده از سنگ آهن با عیار پایین‌تر و استراتژی‌های ترکیبی برای مدیریت هزینه‌ها سوق داده است. در همین حال، فناوری‌های نوین مانند فولادسازی مبتنی بر هیدروژن در ژاپن و اروپا، مسیرهای تجاری جدیدی را به سمت مراکز انرژی تجدیدپذیر ایجاد کرده است. برای مقابله با چالش‌های فعلی بازار، شرکت‌ها و ذینفعان صنعت می‌توانند با اتخاذ رویکردهای نوآورانه و داده‌محور، موقعیت رقابتی خود را حفظ کرده یا بهبود بخشند.

نخست، تمرکز بر تحلیل داده و پیش‌بینی روندهای قیمتی به شرکت‌ها امکان می‌دهد تا تصمیم‌های خرید و فروش دقیق‌تری اتخاذ کنند و در برابر نوسانات بازار مقاومت بیشتری داشته باشند. دوم، بهره‌گیری از مدل‌های نوین قیمت‌گذاری مانند شاخص ۶۱ درصد آهن (Fe Index) می‌تواند زمینه‌ساز انعطاف‌پذیری بیشتر در قراردادها و سازگاری با نیازهای متغیر مشتریان باشد. در نهایت، سرمایه‌گذاری در فناوری‌های کم‌کربن نظیر تولید فولاد به روش هیدروژنی و فرآوری سنگ‌آهن پرعیار، به عنوان مسیری برای حضور فعال در اقتصاد سبز آینده، به شرکت‌ها کمک می‌کند تا همسو با الزامات زیست‌محیطی حرکت کرده و از مزایای رقابتی ناشی از آن بهره‌مند شوند.