تازه‌ترین آمار جهانی نشان می‌دهد سهم ایران از صادرات فلزات و مواد معدنی که در دهه ۹۰ میلادی بیش از ۳ درصد بازار بود، امروز به کمتر از نیم درصد سقوط کرده است. این روند نزولی می‌تواند آینده صنایع معدنی و شرکت‌های بورسی مرتبط را با تهدیدی جدی مواجه کند.

زارش نبض بورس، صنایع معدنی و فلزی همواره از مهم‌ترین بخش‌های اقتصاد ایران بوده‌اند و بخش بزرگی از صادرات کشور به همین حوزه‌ها وابسته است. اما بررسی تازه‌ترین آمارهای جهانی نشان می‌دهد سهم ایران از بازارهای بین‌المللی در بسیاری از حوزه‌ها به‌ویژه فلزات و مواد معدنی طی یک دهه گذشته به‌شدت کاهش یافته است؛ موضوعی که می‌تواند برای بورس تهران و آینده سرمایه‌گذاری در این صنایع زنگ خطر جدی باشد.

سهم ایران از بازارهای جهانی

مطابق با نمودار زیر که گزارش اطلس دانشگاه هاروارد از تجارت بین الملل ایران است، صنایع مواد معدنی مزیت نسبی ایران در مقابل سایر رقبا و کشورها تعریف شده است.

سقوط سهم جهانی مواد معدنی ایران: تهدیدی برای بورس

  • در اواسط دهه ۹۰ میلادی، سهم ایران از صادرات فلزات بیش از ۳ درصد بازار جهانی بود.

  • اما از سال ۲۰۱۰ به بعد روندی نزولی آغاز شد و در سال‌های اخیر این سهم به زیر ۰/۵ درصد رسیده است.

  • سایر بخش‌ها مانند کشاورزی، سنگ، خودرو و شیمیایی نیز سهمی بسیار محدود (عموماً کمتر از ۰/۳ درصد) در بازار جهانی دارند.

این کاهش سهم جهانی، همزمان با افزایش تحریم‌ها، محدودیت‌های بانکی و ضعف در زیرساخت‌های صادراتی رخ داده است. در واقع ایران که زمانی بازیگری مهم در بخش فلزات بود، اکنون جایگاه خود را به رقبا واگذار کرده است.

پیامدها برای بورس ایران

در دوره های مختلف ارزش شرکت های فعال در صنایع مواد معدنی حدود ۱۷-۱۹ درصد تخمین زده میشود. شرکت های بزرگ و شاخص ساز در صورت نداشتن برنامه راهبردی برای مقابله با کم شدن سهم تجارت خود میتوانند متحمل ضررهای مالی شوند. آسیب پذیری و عملکرد ضعیف شرکت ها به بازار سهام سرریز کرده و باعث ریزش شاخص یا کاهش حجم/ارزش معاملات شود. در ادامه مروری بر بازار سهام و نقاط آسیب پذیر خواهیم داشت.

  • کاهش تقاضای جهانی برای محصولات ایرانی می‌تواند سودآوری شرکت‌های بزرگ معدنی و فولادی در بورس تهران را تحت فشار قرار دهد.

  • با وجود رشد داخلی قیمت‌ها به دلیل تورم، بازار سرمایه نمی‌تواند از افت صادرات و محدودیت دسترسی به بازارهای جهانی مصون بماند.

  • اگر روند فعلی ادامه یابد، صنایع معدنی ایران از مزیت نسبی صادراتی خود فاصله بیشتری خواهند گرفت.

راهکارهای پیشنهادی

  • تنوع‌بخشی به مقاصد صادراتی و کاهش وابستگی به چند کشور خاص.

  • جذب سرمایه‌گذاری خارجی در صنایع معدنی با محوریت فناوری‌های نوین.

  • ایجاد زیرساخت‌های لجستیک و حمل‌ونقل رقابتی برای کاهش هزینه‌های صادرات.

  • حرکت به سمت ارزش افزوده بالاتر به جای خام‌فروشی.

جمع‌بندی

نمودارهای جهانی نشان می‌دهد که زنگ خطر برای صنایع معدنی ایران به صدا درآمده است. کاهش سهم ایران از بازارهای جهانی نه تنها یک هشدار اقتصادی است، بلکه آینده بورس تهران را نیز تهدید می‌کند. اگر سیاست‌گذاران و فعالان بازار سرمایه به‌سرعت برای بازآفرینی مزیت‌های رقابتی ایران اقدام نکنند، ممکن است این فرصت تاریخی برای همیشه از دست برود.