EPSnews           

دنیای اقتصاد : در پایان معاملات روز گذشته بازار سهام، ارزش سهام موجود در بازار بورس تهران به ۸ هزار و ۸۸۱ همت رسید و در فرابورس نیز ارزش بازار هزار و ۴۷۱ همت به ثبت رسید. به این ترتیب، مجموع ارزش بازار سهام بورسی و فرابورسی به ۱۰ هزار و ۳۵۳ همت رسید. اگر نرخ دلار در بازار آزاد را ۱۰۷ هزار تومان در نظر بگیریم، ارزش دلاری کل بازار سهام ایران معادل ۹۶‌میلیارد دلار برآورد می‌شود؛ رقمی که نسبت به کف ثبت‌شده در اوایل مهرماه، رشد محسوسی را تجربه کرده است.

بازگشت از کف تاریخی

ارزش دلاری بازار سهام که در پنجم مهرماه امسال به ۷۷‌میلیارد دلار کاهش یافته بود، طی هفته‌های اخیر با جهش بیش از ۲۴ درصدی، بار دیگر در مسیر صعود قرار گرفت. کاهش نرخ دلار در بازار آزاد و روند مثبت شاخص‌های بورس در مهرماه عامل اصلی این اتفاق است. در واقع، زمانی که دلار از اوج ۱۱۸ هزار تومانی خود عقب‌نشینی کرد، معادل دلاری ارزش بازار سهام رشد یافت، حتی اگر در مقیاس ریالی تغییر چندانی در قیمت‌ها رخ نداده باشد. از سوی دیگر، رونق نسبی معاملات سهام در مهرماه، زمینه افزایش قیمت ریالی شرکت‌ها را نیز فراهم کرد و به این ترتیب اثر دوگانه کاهش قیمت دلار و افزایش قیمت سهام، مجموعا ارزش دلاری بازار را به آستانه ۱۰۰‌میلیارد دلار رسانده است. رقم ۷۷‌میلیارد دلاری ثبت‌شده در پنجم مهرماه، کمترین میزان ارزش دلاری بازار سهام از خرداد ۱۳۹۸ به این سو به شمار می‌رود. در آن تاریخ، پس از دوره‌ای از رکود و بی‌اعتمادی سرمایه‌گذاران، بازار سهام در یکی از پایین‌ترین سطوح تاریخی خود از منظر ارزش دلاری قرار داشت.

مقایسه این دو مقطع نشان می‌دهد که بازار سهام ایران هنوز فاصله قابل‌توجهی با دوران اوج خود دارد. به عنوان نمونه، در اردیبهشت ۱۴۰۳، همزمان با رسیدن شاخص کل به قله ۳‌میلیون و ۲۵۲ هزار واحدی، ارزش دلاری بازار سهام نیز تا سطح ۱۴۲‌میلیارد دلار بالا رفت. آن زمان خوش‌بینی به آینده مذاکرات غیرمستقیم ایران و آمریکا، موجب شد دلار بازار آزاد به حدود ۸۰ هزار تومان کاهش یابد و با رشد همزمان قیمت سهام، ارزش دلاری بازار به بالاترین سطح خود در سال جاری برسد.

مسیر پرنوسان دلار و اثر آن بر بازار سهام

بررسی روندهای اخیر نشان می‌دهد که ارزش دلاری بازار سهام، بیش از آنکه بازتاب‌دهنده تغییرات بنیادی شرکت‌ها باشد، به شدت از نرخ ارز اثر می‌پذیرد. کاهش یا افزایش چند درصدی نرخ دلار می‌تواند ده‌ها‌میلیارد دلار از ارزش دلاری بازار بکاهد یا بیفزاید. به‌ عنوان مثال، اگر نرخ دلار به جای ۱۰۷ هزار تومان فعلی، روی ۱۲۰ هزار تومان قرار داشت، ارزش دلاری بازار از ۹۶‌میلیارد دلار فعلی به حدود ۸۵‌میلیارد دلار افت می‌کرد؛ یعنی تنها با تغییر ۱۲ درصدی نرخ ارز، نزدیک به ۱۱‌میلیارد دلار از ارزش دلاری بازار کاسته می‌شد. این موضوع اهمیت ثبات ارزی را در تحلیل ارزش واقعی دارایی‌ها نشان می‌دهد.

رشد دلار؛ بی‌تفاوتی بورس

یکی از نکات مهم که موضوع افت ارزش دلاری بازار در سنوات اخیر را بهتر نشان می‌دهد؛ قطع رابطه سنتی بین نرخ ارز و شاخص بورس است. در سال‌های گذشته، همواره رشد نرخ دلار به دلیل افزایش انتظارات تورمی و تقویت سودآوری شرکت‌های صادرات‌محور، اثر مثبتی بر شاخص‌های بازار سهام داشت. اما در سال‌های اخیر، این رابطه تضعیف یا حتی معکوس شده است. علت اصلی این موضوع را می‌توان در ترکیب ریسک‌های سیاسی و اقتصادی، عدم اطمینان نسبت به پایداری سودآوری شرکت‌ها و فشار سیاستگذاری بر صنایع صادرات‌محور جست‌وجو کرد. به بیان دیگر، اگرچه رشد دلار به معنای افزایش درآمدهای ریالی شرکت‌های دلاری بوده، اما همزمان با افزایش هزینه‌ها، قیمت‌گذاری دستوری و ابهام در بازارهای جهانی، مانع از انتقال کامل این اثر به سود خالص شرکت‌ها شده است. نتیجه این وضعیت آن است که با وجود رشد قابل‌توجه دلار، شاخص کل بورس و ارزش دلاری بازار سهام، رشد متناظر و هم‌جهتی را تجربه نکرده‌اند. همین شکاف، یکی از دلایل اصلی سقوط ارزش دلاری بورس به کف‌های چندساله محسوب می‌شود.

چشم‌انداز پیش‌رو

تحلیلگران معتقدند در صورتی که بازار ارز در محدوده فعلی تثبیت شود و رشد شاخص کل بورس در پاییز ادامه یابد، احتمال عبور ارزش دلاری بازار از مرز روانی ۱۰۰‌میلیارد دلار در آبان‌ماه وجود دارد. این اتفاق از منظر روانی می‌تواند سیگنال مثبتی برای فعالان بازار سهام باشد، چراکه عبور از این سطح معمولا با افزایش توجه سرمایه‌گذاران و رشد حجم معاملات همراه می‌شود. در عین حال، برخی کارشناسان هشدار می‌دهند که رشد اخیر ارزش دلاری بازار، بیش از آن که ناشی از تحولات بنیادین باشد، حاصل تغییرات اسمی نرخ ارز است و برای پایداری آن نیاز به بهبود سودآوری واقعی شرکت‌ها وجود دارد. رشد صادرات غیرنفتی، ثبات قیمت‌های جهانی و کاهش هزینه‌های مالی شرکت‌ها می‌تواند سه عامل تقویت‌کننده در این مسیر باشد.

ارزش دلاری در فاز ترمیم

به‌طور کلی، روند اخیر نشان می‌دهد که بازار سهام ایران پس از افت شدید تابستان، اکنون در فاز ترمیم قرار دارد. رشد ملایم شاخص‌ها، کاهش هیجانات ارزی و بازگشت بخشی از نقدینگی به بازار سرمایه، موجب شده تا ارزش دلاری بورس از کف تاریخی خود فاصله بگیرد و به مرز ۱۰۰‌میلیارد دلار نزدیک شود. با این حال، مسیر پیش‌رو همچنان نیازمند ثبات در سیاست‌های کلان، کنترل تورم و حفظ اعتماد سرمایه‌گذاران است. در غیر این صورت، همان‌گونه که تجربه سال‌های گذشته نشان داده، هرگونه شوک ارزی یا تغییر در انتظارات تورمی می‌تواند بار دیگر ارزش دلاری بازار را به سطح‌های پایین‌تری بازگرداند.