داشتن زبان واحد این روزها دغدغه اصلی بسیاری از افرادی است که به نوعی می خواهند به تجارت خود جنبه بین المللی اعطا کنند.

اما زبان واحد در مبادلات و فعالیت های تجاری، تنها به نوع و روش صحبت کردن معطوف نمی شود و در وهله اول، باید برای فعالیت های تجاری خود زبانی واحد قائل شد.

به گزارش پایگاه اطلاع رسانی بازار سرمایه(سنا)، زبان گزارشگری تجاری گسترش‎ پذیر یا اکس.بی.آر.ال(XBRL) یک زبان گزارشگری الکترونیکی است که با آن شرکت‎ها می‎توانند داده‎های مالی خود را مخابره کنند.

به عبارت دیگر، یک فرد می تواند به راحتی داده های بنگاه را به طرف مقابل (گیرنده )در یک چشم بر هم زدن، به سامانه ی خاص خود انتقال دهد .

در اصل، اکس بی آر ال به این منظور طراحی شد که به سیستم های نرم افزاری این امکان را بدهد که اطلاعات مالی را مبادله کرده، خوانده و پردازش کنند.

تاریخچه کوتاه زبان اکس بی آر ال به سال 1998 میلادی باز می گردد زمانی که چارلز هافمن، حسابدار رسمی موسسه نایت ویل اند گریگوری در شهر تاکومای ایالت واشنگتن امکان کاربرد زبان اکس ام ال(XML) را برای گزارشگری الکترونیکی اطلاعات مالی بررسی کرد.

در ماه ژوئیه همان سال، هافمن رئیس بخش فناوری برتر انجمن حسابداران رسمی آمریکا را در جریان قابلیت های استفاده از ایکس ام ال در گزارشگری مالی قرار داد.

این پروژه در ابتدا XFRML نام گرفت و 12 شرکت نیز به این طرح پیوستند اما در آوریل سال 2000 میلادی نام پروژه به اکس بی آر ال تغییر کرد و از دسامبر سال 2001 میلادی نیز زبان اکس بی آر ال به صورت یک راهکار تازه مطرح و برای گزارشگری مالی شرکت ها مورد استفاده قرار گرفت.

اکس بی آر ال فناوری توسعه یافته‌ای است که ساختار مستندات ارایه شده را حفظ می کند و برای دستیابی به این گونه داده ها بسته به نوع گزارشگری، اجزای مشخصی از مستندات مالی وحساب ها باید بر چسب گذاری شوند .

اما در این بین، بسیاری از کشورها با بررسی این زبان واحد، به کارگیری آن را عاملی برای بین المللی شدن و شفافیت بیشتر دانستند.

نقطه آغاز این زبان مشترک در فوریه سال 2001 میلا‌دی رقم خورد، زمانی که اولین همایش بین‌المللی اکس بی آر‌ال در شهر لندن برگزار شد و کنسرسیوم اکس بی آر ال اولین همایش بین‌المللی خود را در این شهر برگزار کرد.

شرکت‌کنندگانی از 10 کشور مختلف در این همایش شرکت کردند و کنسرسیوم مزبور اعلا‌م کرد هیئت استانداردهای بین‌المللی حسابداری (IASB) پیش نویس طبقه‌بندی استانداردهای بین‌المللی حسابداری را به این زبان منتشر ساخته است.

بر این اساس، انجمن حسابداران خبره انگلستان و ویلز  (ICAEW)  نیز تشکیل کارگروه تدوین نسخه بریتانیایی طبقه‌بندی فوق‌الذکر به زبان اکس بی آر ال  را اعلا‌م داشت.

 موسسه مورگان استنلی (Morgan Stanley)  برچسب‌گذاری صورت های مالی خود را به زبان اکس بی آر ال و ارسال این صورت ها را به همین شکل به کمیسیون بورس اوراق بهادار و انتشار آنها را در سایت اینترنتی خود اعلا‌م کرد.

در همین حین، اعضای کنسرسیوم اکس بی آر ال با پیوستن شرکت تضمین سپرده فدرال امریکا (FDIC)  به 85 عضو رسید.

اما در ژوئن سال 2001 میلا‌دی، اکس بی آر ال به سمت مستقل شدن گام برداشت.

کنسرسیوم اکس بی آر ال در ژوئن 2001 میلادی  اعلام کرد در آستانه تدوین نسخه ویژه دفتر کل به زبان اکس بی آر ال قرار دارد که انتقال و استخراج داده‌های برچسب‌دار را به داخل و خارج از این دفتر ممکن می‌سازد و کاربرد این نسخه مانند ایجاد پلی بین گزارشگری تجاری و گزارشگری معاملا‌ت محسوب می‌شد.

دسامبرسال 2001 میلا‌دی، پروژه  آزمایشی اکس بی آر ال به صنعت بانکداری تعمیم یافت.

 آمریکا پروژه آزمایشی کاربرد زبان اکس‌بی آر ‌ال را با استفاده از اطلا‌عات مشتریان واقعی خود با موفقیت به پایان رساند. فروشندگان نرم‌افزار اکس بی آر ال تجهیزاتی را عرضه کردند که داده‌های مالی نرم‌افزار کویک بوکس(Quick Books)  را به زبان اکس بی آر ال ترجمه می‌کرد و شرکت های خدمات مالی را قادر به تحلیل سریع تر اعتبارات می‌ساخت.

در پی این اقدامات موثر، تعداد اعضای کنسرسیوم  شامل 130 شرکت و سازمان بین‌المللی بود.

مایکروسافت، نخستین شرکت با زبان واحد گزارشگری مالی

چندی نگذشت که در مارس سال 2002 میلا‌دی، گزارشگری به زبان  اکس بی آر ال توسط شرکتی با فناوری برتر تبدیل شد و شرکت مایکروسافت نخستین شرکت عرضه‌کننده فناوری بود که صورت های مالی خود را به این زبان گزارش کرد.

روزها گذشت و در ژوئیه  سال 2002 میلا‌دی، امکان دستیابی به داده‌های مالی از راه دور توسط اکس بی آر ال محقق شد.

گروه بورس نزدک  (Nasdaq)، مایکروسافت و موسسه پرایس واترهاوس کوپرز  (PwC) برنامه آزمایشی جدید خود برای دسترسی از راه دور سرمایه‌گذاران به اطلا‌عات مالی پنج ساله 21 شرکت پذیرفته شده در «نزدک» را اعلا‌م کردند.

این داده‌ها به زبان اکس بی آر ال در بخش خدمات اینترنتی نزدک ارائه می‌شد و توانایی زبان اکس بی آر ال را در مقایسه آسان تر صورت های مالی شرکت های فعال در یک صنعت خاص مانند صنعت نیمه‌هادی ها نشان می‌داد.

چهار ماه بعد و در نوامبر سال 2002 میلا‌دی، پذیرش اظهارنامه‌های مالیاتی پرشده به زبان اکس بی آر ال صورت گرفت و در هشتم نوامبر این سال، آژانس ملی مالیات ژاپن(Zeimusho)  اعلا‌م کرد از سال 2003 میلا‌دی اظهارنامه‌های مالیاتی رایانه‌ای پرشده به زبان اکس بی آر ال را خواهد پذیرفت.

 به تدریج، شرکت تضمین سپرده فدرال آمریکا مجموعه پیش نویس  اطلا‌عات طبقه‌بندی شده را تکمیل کرده و در پروژه بزرگ پردازش گزارش های فصلی بیش از 8400 بانک امریکایی به زبان اکس بی آر ال مورد استفاده قرار گرفت.

در این میان، اداره مالیات بردرآمدهای داخلی بریتانیا در حال راه‌اندازی طرح پذیرش اظهارنامه مالیاتی شرکت ها براساس زبان اکس بی آر ال بود و مقامات مالیاتی، بانک مرکزی و مرکز آمار هلند نیز نسبت به برنامه‌های تدوین شده به زبان اکس بی آر ال  و کاربرد آنها اظهارتمایل کردند.

و در ادامه، آژانس بازرگانی و امور شرکت های دانمارک رسماً سیستم ثبت رایانه‌ای شرکت ها به زبان اکس بی آر ال را راه‌اندازی کرد.

پیاده سازی اکس بی آر ال، در نخستین شرکت اوراق بهادار

دو سال بعد و در ژانویه سال 2004 میلا‌دی، اولین گزارش مالی به زبان اکس بی آر ال در کانادا منتشر شد.

 گروه شرکت های تی اس اکس  (TSX)  اولین شرکت سهامی عام کانادایی و اولین شرکت سهامی عام پذیرفته شده در سیستم بورس جهانی اوراق بهادار بود که صورتهای مالی خود را به زبان اکس بی آر ال  منتشر ساخت.

در حالی که، در فوریه همان سال، کاربرد اکس بی آر ال توسط هیئت نظارت خدمات مالی مورد تأیید قرار گرفت و هیئت نظارت خدمات مالی(FSA) ، مرجع تنظیم مقررات صنعت خدمات مالی بریتانیا، رسماً آغاز کاربرد زبان اکس بی آر ال در تنظیم و جمع ‌آوری اظهارنامه‌های نظارتی رایانه‌ای از شرکت های تحت نظارت خود را از سال 2005 میلا‌دی به رسمیت شناخت.

و سرانجام در سال 2004 میلا‌دی، نهمین همایش بین‌المللی کنسرسیوم اکس بی آر ال با عنوان «تبادل اطلا‌عات تجاری» در شهر نیوزلند برگزار شد و بورس اوراق بهادار نیوزلند نیزت بادل اطلا‌عات درباره سهام  را آغاز کرد.