P/E، نسبتی معروف در بازار سرمایه است. نسبتی که از تقسیم قیمت سهم (p) به عایدی سالانه هر سهم (EPS) به دست می آید و به عنوان یکی از متغیرهای کلیدی در ارزیابی وضعیت سهام در بورس اوراق بهادار به شمار می رود. این متغیر می تواند چشم اندازی مناسب از قیمت را نمایش دهد.

به گزارش پایگاه اطلاع رسانی بازار سرمایه (سنا)، برخی از کارشناسان و تحلیل گران بازار، رقمی را برای حداکثر یا حداقل این نسبت در نظر می گیرند، اما سوال اینجاست که چه مفهومی در پشت این رقم وجود دارد؟ آیا برای رشد این متغیر می توان مرزی را مشخص کرد؟ P/E مطلوب بازار سهام چه عددی است؟ چگونه باید این نسبت را تحلیل کرد؟ P/E  به چه عواملی بستگی دارد؟ و ...

 P/E چیست؟

ارزندگی سهم، موضوعی است که P/E تا حدودی به سرمایه گذار نمایش می دهد. ارزندگی به این معنا است که قیمت سهام یک شرکت از ارزش واقعی آن بیشتر است یا کمتر. در یک تعریف؛ P/E نشان می دهد که یک سرمایه گذار چند دوره باید صبر کند تا شاهد بازگشت سرمایه خود از محل سودهایی که دریافت می کند (با فرض تقسیم کامل سود) باشد. در تعریفی دیگر؛ P/E نشان می دهد که سرمایه گذاران برای خرید هر واحد سود حاضرند به چه میزان پول بپردازند.

هم اکنون میانگین P/E صنایع فعال در بورس اوراق یهادار تهران "5.38" است؛ به طور خلاصه، عدد 5 برای P/E به این معنا است که قیمت 5 برابر بیشتر از سود ارزش دارد. چنانچه این نسبت را معکوس و به صورت E/P در نظر بگیریم، در محدوده 5 یا 6 برای P/E، درصد E نسبت به P در ارقام حدود 20 درصد محاسبه می شود که با توجه به شرایط فعلی اقتصاد کشور بازدهی حداقلی به نظر می رسد. نسبت E/P، بازده مورد انتظار سرمایه گذار از خرید یک سهم را نشان می دهد، به همین دلیل هر چه P/E بالاتر باشد، بازده مورد انتظار کمتر است و عکس آن، هر چه P/E کمتر باشد، انتظار بازدهی بیشتر است.

در بورس اوراق بهادار کشورمان صنعت انتشار، چاپ و تکثیر دارای میانگین P/E معادل 3.41 مرتبه است که پایین ترین میزان P/E در میان 35 صنعت بورسی به شمار می رود. بالاترین میزان P/E هم به صنعت دباغی، پرداخت چرم و ساخت انواع پاپوش با 343.39 مرتبه اختصاص دارد.

 روی مثبت P/E
جنبه های مثبت این نسبت را می توان در مواردی متعدد بیان کرد. نسبت P/E در دو یا چند شرکت از یک صنعت، معیار مناسبی برای انتخاب بهتر است؛ زیرا P/E بالاتر به معنای رشد و پویایی بیشتر یک شرکت در قیاس با شرکت دیگر است و P/E پایین تر مفهومی عکس دارد.

در عین حال P/E بالاتر به این مفهوم است که شاهد رشد بیشتر قیمت سهم شرکت نسبت به رشد سود آن خواهیم بود. این در حالی است که اگر قیمت و سود پیش بینی شده هر سهم به یک اندازه تغییر کنند، نسبت P/E در همان رقم قبلی باقی می ماند، اما رشد P/E به این معنا است که شرکت وارد دوره سودآوری خود شده و دوران سکون را پشت سر گذاشته است.

به عبارت دیگر، عوامل دیگری غیر از سود، بر روند قیمت سهم تاثیرگذار است. این طبیعی است که رشد افسارگسیخته این نسبت نیز نمی تواند مهر تاییدی بر وضعیت مناسب شرکت باشد، زیرا P/E بالا به معنای ریسک بیشتر است.

 روی منفی P/E

تمرکز صرف بر روی P/E می تواند سرمایه گذار را از توجه به شرایط واقعی سهم دور نگه دارد، چراکه این نسبت به تنهایی نمی تواند روند شرکت را به نمایش بگذارد. در تعیین قیمت یک سهم محدودیت ها و فرضیات زیادی وجود دارد که P/E به تنهایی نمی تواند همه آنها را نمایش دهد، در عین حال، رشد حبابی قیمت ها هم می تواند P/E را بدون دلیل خاصی با افزایش همراه سازد.

پایین بودن این متغیر می تواند به دلایل مختلفی از جمله تغییر صرف در صورت یا فقط در مخرج رخ دهد، به طوری که غیر از رشد متغیر صورت، کاهش مخرج که به معنای کاهش سود پیش بینی شده شرکت است نیز می تواند این نسبت را افزایش دهد و بالعکس. از همین رو اتکا به یک عدد به عنوان نسبت P/E نمی تواند راهنمای خوبی برای سرمایه گذاران باشد.

در عین حال P/E برای هر صنعت در بورس اوراق بهادار با صنعتی دیگر متفاوت است. به علاوه انتظارات سودآوری صنایع در دوره های 5 یا 10 ساله، همچنین کارایی، صادرات و واردات در هر صنعت متفاوت است. صنایع به دلیل تفاوت در رشد سود خالص طی زمان، دارای P/E های متفاوتی هستند. برای مثال به راحتی نمی توان P/E شرکت های تولیدکننده مواد خام مانند فولادسازان، پالایشگاه ها یا معدنی ها را محاسبه کرد، زیرا رشد سود خالص این شرکت ها به راحتی قابل محاسبه نیست و دلیل آن وابستگی این شرکت ها به قیمت های جهانی است.

 

P/E در جهان

نسبت P/E در ایران از تقسیم قیمت سهم (p) به عایدی سالانه هر سهم (EPS) محاسبه می شود، اما در دنیا P/E به دو شیوه محاسبه می شود که یک نوع آن همانند ایران، از تقسیم قیمت بازاری هر سهم بر سود پیش بینی شده شرکت محاسبه می شود. در روش دیگر که در اکثر بازارهای پیشرفته مورد استفاده قرار می گیرد، P/E از تقسیم قیمت به سود محقق شده محاسبه می شود.

دلیل این امر هم آن است که در اکثر بورس های جهان، شرکت ها پیش بینی های خود را به بازار منعکس نمی کنند و تنها عملکردهای خود را در قالب گزارش در اختیار سهام داران و سرمایه گذاران قرار می دهند.

 کاربردهای نسبت P/E

با توجه به موارد یاد شده می توان نتیجه گرفت که پایین یا بالا بودن نسبت P/E به تنهایی نمی تواند ملاک مناسب بودن یا نبودن  یک سهم باشد. گاهی پایین بودن P/E به معنای ایستایی و عدم کارایی شرکت است، اما عدم رشد P/E به این معنا نیست که شرکت توان شکوفایی نداشته و نمی توان انتظار سودآوری داشت. در مقابل، P/E بسیار بالا هم گاهی به دلیل رشد حبابی قیمت شکل می گیرد.

 زمانی که P/E افزایش می یابد، می توان به رشد قیمتی سهام امیدوار بود، که سرمایه گذاران در بورس اوراق بهادار باید به آن توجه داشته باشند، اما باید به پشت پرده این افزایش توجه داشت و در کنار آن موارد دیگری مانند ریسک های سیستماتیک، رشد سود خالص شرکت در یک سال نسبت به سال قبل، سود پیش بینی شده هر سهم، سود تقسیمی در سال های گذشته، بازده سهام داران (ROE)، وضعیت دارایی های شرکت و متغیرهایی از این دست مورد ارزیابی قرار بگیرد تا سهام دار با اتکا صرف به یک متغیر، تصمیم اشتباه در سرمایه گذاری اتخاذ نکند.