دنیای اقتصاد: بورس تهران در حالی پنجمین هفته منفی خود پس از اعلام توافق هسته‌ای را پشت سر گذاشت که شاخص کل در رقم 65 هزار و 218 واحدی ایستاد. کاهش شدید حجم معاملات بر تعمیق رکود این بازار تاکید می‌کند. بررسی «دنیای اقتصاد» نشان می‌دهد متوسط تعداد دفعات معاملات در این هفته به کمترین مقدار از فروردین 92 (در مقیاس هفتگی) رسیده است. دفعات معاملات، عموما به عنوان شاخصی از فعالیت سهامداران خُرد در نظر گرفته می‌شود که کاهش شدید آن، به معنای حضور بسیار کمرنگ حقیقی‌ها در معاملات بورس است.


متوسط تعداد معاملات روزانه در کمترین مقدار از فروردین 92 قرار گرفت

گروه بورس: بازار سهام در ادامه مسیر رکودی خود، روز گذشته با رشد محدود 29 واحدی (معادل 04/ 0 درصد) شاخص کل همراه شد. به این ترتیب، در مقیاس هفتگی دماسنج بازار سهام با افت 7/ 0 درصدی مواجه شد تا برای پنجمین هفته متوالی شاهد ریزش شاخص کل باشیم. این یکی از طولانی‌ترین افت‌های مداوم شاخص کل است. بررسی «دنیای اقتصاد» نشان می‌دهد متوسط تعداد دفعات معاملات روزانه در این هفته به کمترین مقدار از فروردین سال 92 رسیده است؛ این رکورد در تعداد دفعات معاملات هفتگی، نشانه‌ای است بر کاهش شدید فعالیت سهامداران خُرد یا همان حقیقی‌های بازار سهام.

 

ضعف معاملاتی در بورس تهران

در مجموع معاملات هفتگی، 2 میلیارد و 78 میلیون سهم به ارزش 394 میلیارد تومان در 141 هزار و 314 دفعه معامله شد. متوسط تعداد دفعات معاملات روزانه در این هفته حدود 28 هزار و 263 مورد بود که در مقیاس هفتگی یک رکورد محسوب می‌شود. به عبارت دقیق‌تر، پیش از این در هفته دوم فروردین 92، این میزان معامله در بورس تهران را شاهد بودیم. تعداد دفعات معاملات یکی از عواملی است که بیان می‌کند حضور معامله‌گران به ویژه حقیقی‌ها بسیار محدود بوده است. در این رابطه سلمان نصیری‌زاده، کارشناس بازار سهام گفت این روزها رکود در معاملات بازار سهام در متغیرهای این بازار (افت تعداد، حجم و ارزش معاملات) مشهود است که بیانگر رکودی عمیق در معاملات بورس است. این کارشناس بازار سهام با بیان اینکه بخش اعظمی از ارزش معاملات روزهای اخیر مربوط به معاملات بلوکی بوده است، گفت: آنچه در اواخر هفته جاری مشاهده شد، حرکت بازار به سمت معاملات بلوکی و جابه‌جایی‌های بزرگ سهم بین معامله‌گران حقوقی بود و بررسی عملکرد بازیگران بازار سهام نیز نشان می‌دهد که بیشتر معامله‌گران حقوقی از بازار حمایت کرده‌اند به‌طوری که در چند روز اخیر حدود 60 تا 70 درصد از ارزش کل معاملات، جابه‌جا‌یی سهام بین حقوقی‌ها یا معاملات مربوط به اوراق بدهی بوده است.

 

جدال عوامل مثبت و منفی در بورس تهران

از سویی، قیمت‌های پایین سهام سبب شده‌اند شاخص کل در مسیر نزولی با مقاومت جدی مواجه شود. به عبارت دقیق‌تر، سهامداران فعلی تمایلی به عرضه سهام خود در این قیمت‌ها ندارند. در این میان، خوش‌بینی به آینده اقتصاد کشورمان پس از لغو تحریم‌ها نیز این موضوع را تشدید کرده است. از سوی دیگر، ضعف تقاضا به‌طور جدی در معاملات به‌چشم می‌خورد؛ به‌طوری که نگرانی‌های فعلی در بازار سهام، انگیزه زیادی برای خرید سهام ایجاد نمی‌کند بنابراین ضعف همزمان عرضه و تقاضا باعث افت شدید حجم معاملات در روزهای اخیر بازار سهام شده است. کنترل نرخ تورم و ثبات نسبی قیمت ارز یکی از مهم‌ترین عواملی است که مانع افزایش سودآوری اسمی شرکت‌ها شده است. این در حالی است که در سال‌های پیش از آغاز به کار دولت یازدهم، رشد بی‌رویه نرخ تورم و جهش قیمت ارز (به‌ویژه در سال 91) باعث شده بود شرکت‌های بورسی بتوانند سودهای بی‌کیفیتی از طریق افزایش قیمت‌های فروش کسب کنند. از سمت دیگر، فضای رکودی در اقتصاد کشور باعث کاهش میزان فروش بسیاری از تولیدکنندگان داخلی شده است. برآیند این موارد موجب شد نه‌تنها در گزارش مجامع سالانه شرکت‌ها، بلکه در گزارش‌های سه‌ماهه عملکرد بنگاه‌های اقتصادی، نمادهای بورسی نتوانند سود پیش‌بینی شده خود در ابتدای سال را محقق کنند.

 

به عقیده کارشناسان، این روند تا پایان سال جاری می‌تواند ادامه‌دار باشد و نمی‌توان انتظار جهش سودآوری شرکت‌ها را در بازه کوتاه‌مدت داشت. در این شرایط، ضعف شدید اقتصاد چین نگرانی از آینده شرکت‌های بورسی را افزایش داده است. سهم بالای چین در مصرف جهانی کالاها (بیش از 10 درصد نفت خام، حدود 70 درصد زغال‌سنگ، نزدیک به 50 درصد مس و آلومینیم) باعث افت شدید قیمت بسیاری از کالاها شده است. این در شرایطی است که حدود 50 درصد شرکت‌های فعال در بورس تهران کالایی بوده و به‌شدت متاثر از وضعیت جهانی قیمت کالاها هستند، به‌طوری که بررسی‌های پیشین «دنیای اقتصاد» بیانگر رابطه مستقیم شاخص بورس تهران با شاخص قیمت کالاهای صادراتی (متاثر از دو عامل قیمت جهانی کالاها و نرخ ارز در بازار آزاد) است. بنابراین کاملا طبیعی است که با افت شدید قیمت کالاهای جهانی، نگرانی نسبت به آینده بورس تهران نیز افزایش یابد.

 

در این میان، نصیرزاده زمان بازگشت بازار به دوره رونق را در گروی تغییر مولفه‌های بنیادی شرکت‌ها دانست و گفت: پشتوانه بازار باید مسائل بنیادی هم در بخش داخلی و هم در بخش جهانی باشد، وقتی هر روز شاهد افت قیمت نفت و کاهش قیمت در بازارهای کالایی هستیم، انتظار رشد مثبت در بازاری که بیش از نیمی از آن وابسته به بازار کالایی است انتظار معقولی نیست.این کارشناس بازار سهام با بیان اینکه بازار سهام بازاری هوشمند است، گفت: انتظار برخی سهامداران مبنی بر دخالت دولت به بازار برای بازگشت بورس به دوران رونق، انتظار معقولی نیست، چرا‌که دخالت دولتمردان در بازار نیز به دلیل ضعف عوامل بنیادی در شرکت‌ها نمی‌تواند معجزه کند ضمن اینکه این رشد،رشد پایداری هم نخواهد بود. وی به پایین بودن قیمت سهام اشاره کرد و گفت: افت قیمت سهام از علاقه سهامداران به عرضه کاسته چرا که بسیاری از سهم‌ها زیر ارزش ذاتی خود قرار دارند. از طرفی تحت‌تاثیر افت قیمت‌های جهانی و ریزش قیمت نفت که در گزارش‌های عملکرد شرکت‌ها بسیار مشهود بود و همچنین برخی بی‌اعتمادی‌ها به آینده بازار سهام از اشتیاق سهامداران برای خرید کاسته و این دو عامل دست به دست هم داده‌اند تا شاخص مسیر نوسانی با دامنه کوتاه را تجربه کند.

 زمان رشد قیمت‌ها در بازار سهام

از سوی دیگر، بحث فرصت‌های سرمایه‌گذاری امن مطرح می‌شوند. در این میان می‌توان به سپرده‌های بانکی و اوراق مشارکت اشاره کرد که به‌طور کلی باعث کاهش ریسک پذیری سرمایه‌گذاران شده است بنابراین، سفته بازی در تمام بازارها کاهش یافته و بورس نیز از این موضوع مستثنی نیست. هرچند کاهش سفته بازی باعث تعادل نسبی قیمت‌ها در بازارهای مختلف مالی می‌شود، اما نبود آنها نیز رکود نسبی در معاملات بازار سهام را تشدید کرده است. به هر حال شاید بتوان نظر نهایی مجلس کشورمان و کنگره آمریکا درباره «برجام»را یکی از محرک‌های پیش روی بازار سهام دانست. به عبارت دیگر، واکنش سریع‌تر بازارها به رویدادهای آینده باعث می‌شود با وجود این عوامل منفی در کوتاه‌مدت، خوش بینی به آینده بتواند زمینه برای بازگشت یک مسیر صعودی را در بورس تهران ایجاد کند.

 

تحلیلگر مرکز مطالعات اقتصادی آریا سهم افزود: توجه به این نکته بسیار مهم است که هر زمانی عوامل داخلی و خارجی در بازار سهام همگام با هم مثبت بوده‌اند، شاهد رونق بازار بوده‌ایم و هر زمانی که این دو عامل در یک راستا نبوده و در هر کدام از عوامل مزبور ابهام وجود داشته، بازار نتوانسته وضعیت خود را تغییر دهد.این کارشناس بورس آینده بازار را در ابتدای سال آینده مثبت ارزیابی کرد و گفت: آنچه بورس تهران در شرایط کنونی با آن مواجه است سیگنال‌هایی مثبت اما ضعیف در دوران پسا تحریم است؛ اما این سیگنال‌ها با رفع تدریجی تحریم‌ها قوی‌تر شده و توانایی تغییر بازگشت بازار را دارند.