به گزارش صبحانه،در حقيقت موضوع سرمايه گذاري در بازار بورس که بيش از يک دهه است که متقاضيان خاص خود را در ايران پيدا کرده است يکي موضوعات کليدي در جذب نقدينگي افراد جامعه است، اما متأسفانه رفتار خلاف قاعده اين بازار منجربه آزردگي بسياري از سرمايه گذاران خرد شده است. دست هاي پشت پرده اي است که اجازه رفتار منطقي به اين بازار را نمي دهد و اينکه بازار بورس ايران تابع قوانين يک بازار واقعي نيست! اين ها مهم ترين توجيهات براي ريشه يابي علت اين رفتار بورس شده است.

رفتار خلاف قاعده بورس و آزردگي سرمايه گذاران

البته اثبات صحت وجود چنين اعدايي بسيار مشکل است اما درک آن از منظر تجربي کار سختي نيست و به راحتي مي توان با رصد دقيق تغييرات اين بازار با توجه به اتفاقاتي که در خارج از اين تالار در کشور اتفاق مي افتد، به صحت اين ادعا پي برد!

چه گزينه هاي مناسب سرمايه گذاري ديگري مي توان به خرده سرمايه داران پيشنهاد داد تا بتوانند از اين مسير، نقدينگي خود را در اقتصاد به جريان اندازند؟ پاسخ به اين سؤال، ذهن بسياري از کارشناسان و فعالان بازار را به خود مشغول ساخته است.

زماني با يک ادعاي منفي رئيس جمهور، بازار از خود واکنش منفي نشان مي داد و بر همه مبرهن بود که چنين صحبت هايي مي تواند تأثيرات منفي بر شاخص اين بازار بگذارد. اما با وقوع تحريم ها به چه علت روند شاخص هاي اين بازار مثبت شد و سودهاي هنگفتي از اين مسير نصيب افراد زيادي شد؟! همچنين به چه علتي با وجود ديدگاه مثبت مسئولان دولت کنوني نسبت به سرمايه گذاري در اين بازار و حتي برداشته شدن تحريم ها که خود اتفاق مثبت بسيار بزرگي است، روند شاخص هاي بازار بورس روز به روز بدتر و بدتر مي شود؟!

رفتار غيرقابل پيش بيني بورس ايران

در حقيقت با مطالعه چنين وقايعي مي توانيم پي ببريم که واکنش اين بازار نسبت به اخبار پيرامون آن معکوس چيزي است که از آن انتظار مي رود! اما چرا اين اتفاق در بازار بورس ايران اتفاق افتاده است؟ چرا همواره وجود حباب هاي مثبت و منفي در اين بازار به چشم مي خورد و بر اساس روند شاخص اين بازار نمي توان به وضعيت فضاي اقتصادي و توليدي کشورمان پي برد؟ حال با وجود چنين فضايي در بازار بورس، چرا هنوز هم خرده سرمايه داراني را مشاهده مي کنيم که در اين بازار حضور دارند و به آينده روشن آن اميد بسته اند؟

در واقع يکي از علل وجود چنين خوش بيني هاي کاذب نسبت به اين بازار را مي توان در بازدهي هاي غير واقعي مثبت آن در سال هاي نزديک دانست که به يکباره منجربه چند برابر شدن اصل سرمايه بسياري از شهروندان در بازه زماني کوتاه مدتي شد و همين امر دندان طمع بسياري را تيز کرد که شايد بتوانند چنين سرنوشت شيريني را براي سرمايه هاي خود نيز رقم بزنند! غافل از اينکه در چنين بازاري که نمي توان نوسانات آن را در ميان مدت و کوتاه مدت پيش بيني کرد، به انتظار نشستن براي يک اتفاق غير منتظره و به دنبال آن بالا رفتن ارزش سهام کاري بيهوده است!

اما در قبال چنين اخبار منفي براي ورود سرمايه گذاران به بازار بورس، چه گزينه هاي مناسب سرمايه گذاري ديگري مي توان به خرده سرمايه داران پيشنهاد داد تا بتوانند از اين مسير، نقدينگي خود را در اقتصاد به جريان اندازند؟ پاسخ به اين سؤال، ذهن بسياري از کارشناسان و فعالان بازار را به خود مشغول ساخته است زيرا به واقع نمي توان بازاري با سود انتظاري کوتاه مدت مثبت را براي سرمايه گذاري در فضاي کنوني (و البته هميشگي!) ايران پيشنهاد داد. هرچند که انتظار سود کوتاه مدت مثبت از پروژه هاي بنگاه هاي متوسط و بزرگ توليدي هم به واقع انتظاري غير عقلايي است و چنانچه سرمايه گذار بخواهد بازگشت سرمايه مناسبي داشته باشد، لازمه آن صبر است و همين موضوع يکي از علل بزرگ روي آوردن شهروندان به بازار بورس و اميد بستن به سودهاي کوتاه مدت مثبت آن است.

بانک ها هم دلالي مي کنند!

در شرايط کنوني يکي از مطمئن ترين و در عين حال کم ريسک ترين سرمايه گذاري ها، سپرده گذاري در بانک ها است که البته سودهاي کوتاه مدت قابل توجه آن با شرايط جديد تکليف شده به بانک ها نيز دچار خدشه شده است. اما نکته ديگري هم در ارتباط با سپرده گذاري در بانک ها وجود دارد و آن اينکه پول هايي که نزد بانک ها سپرده گذاري مي شوند عمدتاً سرمايه گذاري نمي شوند بلکه متأسفانه در بسياري از موارد شاهد آن هستيم که خود بانک ها نيز با استفاده از روش هايي دلالي گونه! تنها از خود پول، پول ايجاد مي کنند؛ نه اينکه از نقدينگي خود در يک پروژه استفاده کرده و سپس براساس بازدهي آن پروژه، سپرده گذاران را در سود و زيان احتمالي خود شريک سازند و همين است که منجربه شبه ربوي شدن فعاليت بانک ها در ايران شده است.

از بانک ها نيز که بگذريم شايد گزينه هاي ديگري همانند مشارکت در ساخت و ساز پروژه هاي عمراني و ساختماني، خريد سهام بنگاه هاي بزرگ اقتصادي (اعم از دولتي و خصوصي) و ساير گزينه هايي از اين دست به چشم مي خورد که البته باز هم انتظار سودهاي کوتاه مدت قابل توجه از آنها، انتظاري نا به جاست و البته در هيچ کجاي دنيا هم چنين انتظاري منطقي نيست.

بنابراين مشکل در اين زمينه بيشتر به يک مشکل فرهنگي شبيه است و آن هم در يک کلام انتظار يک شبه پول دار شدن و يا ره صد ساله را يک شبه رفتن است! که اخيراً در ميان مردم و به خصوص جوانان ريشه دوانده است و متأسفانه باعث پايين آمدن انگيزه آنها براي مشارکت در فعاليت هاي سالم اقتصادي است. البته خالي از لطف نيست که بگوييم مشکل اشتغال و بيکاري گسترده در ميان جوانان خود يکي از علل مهم شکل گيري چنين طرز تفکري در جامعه است که نيازمند رسيدگي هاي گسترده مسئولان اقتصادي و فرهنگي کشور است.

با اين حال در مجموع نيز بايد گفت بازار بورس ايران، گزينه مناسبي براي سرمايه گذاري نيست و تا زماني که شرايط اقتصادي ايران در تناقض با وضعيت بورس ايران باشد، گزينه قابل اعتمادي براي خرده سرمايه داران که از رانت هاي اطلاعاتي به دور هستند، نخواهد بود.

*فرزانه احمديان /رصد