به نقل از روزنامه گسترش صمت با این حال، آمارها و تحلیل‌های بسیاری از کارشناسان نشان‌دهنده کاهش صادرات سنگ‌آهن ایران و آینده مبهم آن است. سوال اینجاست که آیا عصر معادن سنگ‌آهن کشور به پایان می‌رسد یا به مرحله دیگری از توسعه وارد می‌شود؟
«اینوستک» در جدیدترین گزارش خود خبر از کاهش صادرات سنگ‌آهن ایران به چین در سال جاری داده است. «اینوستک» یک گروه حرفه‌ای سرمایه‌گذاری و بانکداری در انگلستان است که به مشتریان خود در سرمایه‌گذاری بانکی و مدیریت اوراق بهادار کمک می‌کند. 
به گزارش پلاتز، این بانک در تحلیل خود اعلام کرده است که ایران بخشی از تولیدات پرهزینه خود را کم خواهد کرد تا تعادل در بازار اتفاق بیفتد. «ریوتینتو» هم برآورد کرده که امسال ۷۵ میلیون تن از محموله‌های صادراتی حمل شده از طریق دریا از بازار خارج شود. 
«اینوستک» به اظهارات یکی از مقام‌های انجمن تولیدکنندگان و صادرکنندگان ایران استناد کرده که گفته است: هیچ راهی برای ما به منظور رقابت با بزرگان تولید سنگ‌آهن جهان نظیر «بی‌اچ‌پی» و «واله» وجود ندارد. صادرات سنگ‌آهن از سوی سایر تولیدکنندگان به دلیل حضور تولیدکنندگان بزرگ استرالیایی، برزیلی و افریقای‌جنوبی رو به کاهش است.

 
موانع بسیار در راه صادرات سنگ‌آهن

انتظار می‌رود صادرات سنگ‌آهن ایران در سال ۲۰۱۸م کاهش داشته و به ۵ تا ۷ میلیون تن برسد درحالی که در سال ۲۰۱۳م شاهد صادرات ۲۳/۵ میلیون تن سنگ‌آهن از ایران بودیم. مقامات انجمن تولیدکنندگان و صادرکنندگان سنگ‌آهن ایران در کنفرانسی صنعتی در کینگدائو چین در هفته گذشته اعلام کردند، پیش‌بینی می‌شود محموله‌های صادراتی ایران به خارج از مرزها در سال جاری به ۱۵ تا ۱۶ میلیون تن برسد و در سال ۲۰۱۹م می‌توان شاهد توقف صادرات سنگ‌آهن از ایران بود. 
علاوه براینکه تولیدکنندگان ایرانی قابلیت مقابله با تولیدکنندگان کم‌هزینه و غول‌های معدنی دنیا را ندارند باید با مشکلات تولید که هزینه تمام شده آنها را افزایش داده است نیز کنار بیایند. 
به گزارش پلاتز، قیمت‌های سنگ‌آهن با عیار ۶۲ درصد در سال ۲۰۱۴م به نصف کاهش یافت و ۶۲/۷۵ دلار یعنی چیزی معادل ۴۷ درصد ارزش خود را از دست داد. از ابتدای سال تاکنون نیز بهای سنگ‌آهن ۲۰ درصد دیگر از ارزش خود را از دست داده و ارزیابی می‌شود در شمال چین ۵۷ دلار و ۵ سنت باشد. افت قیمتی ۲ سال اخیر بسیاری از تولیدکنندگان سنگ‌آهن جهان را با مشکل مواجه کرده است. در همین حین، کاهش ارزش یوآن هم بر مشکلات آنها افزوده است و فقط تولیدکنندگان بزرگتر و به لطف افزایش بهره‌وری توانسته‌اند صادرات سنگ‌آهن خود را ادامه دهند. سقوط قیمت سنگ‌آهن که به دلیل کاهش تقاضای چین به عنوان بزرگترین فودلادساز جهان اتفاق افتاده است، به سنگ‌آهن ایران ضربه بیشتری زده؛ چرا که همواره بیشترین صادرات سنگ‌آهن ایران به چین بوده است.

 
دلیل کاهش صادرات سنگ‌آهن ایران

زمانی که صحبت از کاهش صادرات سنگ‌آهن ایران می‌شود، شاید برخی از رسانه‌های خارجی به ۲ موضوع توجه کافی نکنند. یکی اینکه، کاهش تقاضای چین، افت قیمت‌های سنگ‌آهن و هزینه‌های بالای تولید این ماده معدنی، صادرات را با مشکلات زیادی مواجه کرده و تلاش دولت هم با هدف کاهش صادرات سنگ‌آهن و جایگزینی آن با صادرات محصولات با ارزش‌افزوده بیشتر است. علاوه بر این موضوع، هدف ایران، تولید ۵۵ میلیون تن فولاد تا ۱۰ سال آینده است و به همین دلیل، نیاز دارد که تولیدات سنگ‌آهن خود را به مصرف داخلی برساند. 
کیوان جعفری طهرانی، مدیر امور بین‌الملل انجمن تولیدکنندگان و صادرکنندگان سنگ‌آهن ایران در حاشیه یک کنفرانس صنعتی و معدنی در شهر کینگدائوی چین به رویترز گفت: صادرات سنگ‌آهن ایران به دلیل قیمت‌های پایین و نیاز صنعت فولاد داخلی به مواد خام بیشتر برای ۳ برابر کردن تولید تا سال ۲۰۲۵م، ممکن است از سال ۲۰۱۹م متوقف شود. 
صادرات سنگ‌آهن ایران از ۲۳/۶ میلیون تن در سال ۲۰۱۳م ممکن است در سال‌جاری به ۱۵ تا ۱۶ میلیون تن و تا سال ۲۰۱۷م به کمتر از ۱۰ میلیون تن کاهش پیدا کند و شاید از سال ۲۰۱۹م به بعد صادراتی وجود نداشته باشد. لازم به ذکر است که رویکرد وزارت صنعت،معدن و تجارت کاهش صادرات و جلوگیری از خام فروشی سنگ آهن است. جعفری طهرانی، پیش از این هم برای تامین مواد اولیه صنایع فولادسازی کشور و دستیابی به هدف تولید ۵۵ میلیون تنی آن، حتی خبر از احتمال نیاز به واردات سنگ‌آهن داده بود. 
وی گفته بود: ایران اسلامی با دارا بودن ذخایر عظم معدنی، توانایی کاهش وابستگی اقتصاد به نفت را داراست که مورد تاکید رهبر معظم انقلاب است. در افق ۱۴۰۴ توسعه کشور، افزون بر ۵۵ میلیون تن فولاد برای تامین رشد اقتصادی کشور نیاز است که به این منظور احتیاج به حداقل ۱۶۰ میلیون تن سنگ‌آهن داریم، اما با تولید کنونی سالانه ۴۸ تا ۵۲ میلیون تن سنگ‌آهن، تا رقم مورد نیاز فاصله زیادی وجود دارد. 
به عقیده جعفری طهرانی، ذخایر معدنی کشور افغانستان که مطابق ارزیابی‌های سازمان زمین‌شناسی امریکا حدود هزار میلیارد دلار تخمین‌زده شده، این کشور می‌تواند در تامین نیاز کشور به سنگ‌آهن موثر باشد. ذخایر ثبت شده سنگ‌آهن کشور حدود ۳ هزار میلیارد دلار تخمین زده می‌شود و علاوه بر آن هنوز ذخایر کشف نشده زیادی در سطح کشور داریم؛ این در حالی است که حفاری‌های سنگ‌های معدنی از عمق‌های کمتر از ۱۰۰ متر انجام می‌شود و به دلیل هزینه‌های بالا تاکنون حفاری عمیق نداشته‌ایم.

 
بازار جدیدی برای سنگ‌آهن و فولاد

در حالی که تقاضای چین برای سنگ‌آهن کشور کاهش می‌یابد و برخی از صنایع وابسته هم به همین دلیل با رکود مواجه هستند، کارشناسان خبر از بازاری جدید برای این محصولات معدنی و صنعتی می‌دهند. ضمن آنکه در آینده با افزایش مصرف سنگ‌آهن در کارخانه‌های ذوب‌آهن و فولادسازی داخلی، از صادرات آن کاسته می‌شود. آنها معتقدند که برای مقاوم‌سازی معادن و صنایع معدنی کشور در مقابل بحران‌های جهانی و کاهش تقاضای چین، باید بر بازار داخلی تاکید کرد. 
مدیر روابط بین‌الملل انجمن سنگ‌آهن ایران یکی از کسانی است که به اهمیت تقاضای داخلی و به‌ویژه بخش مسکن در رونق معادن و صنایع معدنی اعتقاد دارد. وی با اشاره به ظرفیت ۳۶۰ میلیون مترمربعی صنعت کاشی و سرامیک کشور، یادآور شد: هم اینک و به دلیل رکود ساخت و سازها، نیمی از تولیدات این صنعت در انبارها دپو شده است. 
جعفری طهرانی بیان کرد: در صنعت فولاد نیز با توجه به پیش‌بینی تولید ۵۵ میلیون فولاد در چشم‌انداز ۲۰ساله کشور و با توجه به نیاز داخلی ۵۱ میلیون تنی در سال ۱۴۰۴، باید از هم‌اکنون به فکر صادرات مازاد تولیدات فولاد و بازاریابی باشیم. رییس امور بین‌الملل انجمن تولیدکنندگان و صادرکنندگان سنگ‌آهن ایران ادامه داد: در زمینه مسکن نیز به همین ترتیب است و با توجه به وابستگی تعداد بسیار زیادی از مشاغل کشور به مقوله مسکن، اگر مسکن در کشور رشد یابد اقتصاد نیز از تحرک لازم برخوردار خواهد شد. 
وی به‌طور نمونه با اشاره به اقتصاد چین، تصریح کرد: اقتصاد این کشور به عنوان دومین اقتصاد جهان در دوران ریاست‌جمهوری «هو جین تائو» رشد سالانه بین ۱۰ تا ۱۴ درصد را ثبت می‌کرد، اما از زمان روی کار آمدن رییس‌جمهور «شی جین پینگ» با افکار کمونیستی که قائل به مالکیت یک ملک از سوی هر نفر چینی بود، شاهد رکود در بخش مسکن این کشور، کاهش رشد اقتصادی و زمین خوردن «اژدهای زرد» بودیم.

 محمدحسین بابالو، تحلیلگر اقتصادی هم در گفت‌وگو با صمت به اهمیت توجه به بازار داخلی و بخش مسکن برای رونق بخشیدن به تولیدات سنگ‌آهن و فولاد کشور اشاره کرد. به گفته وی، هر چند ممکن است به نظر برسد که ساخت‌وسازهای کافی در کشور انجام شده و به دلیل کاهش تقاضا برای ساختمان‌های جدید، نمی‌توان از رکود مسکن خارج شد، هنوز هم ظرفیت‌های زیادی در این بخش وجود دارد. 
بابالو ادامه داد: در حال حاضر بسیاری از ساختمان‌ها و خانه‌های داخلی فرسوده و کلنگی هستند و باید برای بازسازی آنها اقدام کرد. این تحلیلگر اقتصادی گفت: در صورتی که دولت با عزم جدی اقدام به پیگیری طرحی برای نوسازی و بازسازی این ساختمان‌های قدیمی انجام دهد، می‌توان انتظار داشت که ضمن تامین تقاضا برای تولیدات معدنی و صنعتی داخلی و به‌ویژه سنگ‌آهن و فولاد، هدف استقلال نسبی از بازارهای جهانی هم تامین شود. به این صورت، کاهش تقاضای چین یا کاهش قیمت‌های جهانی موجب رکود معادن و صنایع معدنی داخلی نخواهد
 شد. 
وی در پایان از اهمیت استفاده از تجربیات دیگر کشورها در اتکا به بازار داخلی سخن گفت. بنا به اظهارات بابالو، چین در سال‌های گذشته بر تقاضای داخلی خود تکیه کرده تا از بازار جهانی و نوسانات آن ضربه کمتری بخورد. این اقدام چین در پی خسارت‌های سنگین ناشی از بحران مالی سال ۲۰۰۸ م بوده است. از دیگر کشورهایی که این سیاست را در پیش گرفت و به اهداف خود دست یافت، مالزی بود. این کشور هم پس از سال‌های ۱۹۹۶ و ۱۹۹۷م به تدریج از وابستگی خود به بازارهای جهانی و تقاضای بین‌المللی کاست و توانست به رشد اقتصادی باثباتی در سال‌های گذشته دست یابد.