EPSnews           

برای اینكه شرایط تا اندازه‌ای روشن شود یادآور می‌شویم كه وزارتخانه صنعت، معدن و تجارت یك معاونت دارد كه در آن مدیریتی برای فولاد در نظر گرفته شده است. پس از آن سازمان توسعه معادن و صنایع معدنی را داریم كه بالای سر فولادسازان ایستاده است و از طریق شركت ملی فولاد نیز بر فولادسازان اعمال نظر می‌شود. علاوه بر این مدیریت كارخانه‌های فولادساز بزرگ نیز چند لایه و سهام آن میان نهادها و دستگاه‌های متعدد تقسیم شده است كه كار را دشوار می‌كند.

با این همه به نظر می‌رسد كه مدیریت صنعتی ایران قصد توسعه این صنعت تا رسیدن به تولید ۵۵ تن فولاد در سال ۱۴۰۴ را دارد كه چالش‌های بزرگ پیش روی آن قرار دارد.

حمل و نقل ریلی ناتوان

در حال حاضر طول خطوط ریلی كل كشور ۱۱۹۹۸ كیلومتر با ظرفیت حمل بار حدود ۳۵ میلیون تن است. پیش‌بینی جهت حمل و نقل ریلی در افق ۱۴۰۴ حدود ۲۵۰۰۰ كیلومتر است كه سهم حملو نقل ریلی صنعت فولاد حدود ۱۴۸۰۶ كیلومتر با ظرفیت حمل ۸۸ میلیون تن مواد خام می‌باشد، یعنی صنعت ریلی كشور باید رشد بیش از ۱۰۸ درصد در ۱۰ سال اینده (سالانه ۱۱ درصد) را داشته باشد. این در حالی است كه متوسط نرخ رشد احداث خطوط ریلی در ۱۰ سال گذشته ۳.۷۹ درصد بوده است. بدیهی است كسری نرخ رشد سالانه ۷.۰۵ درصد در صنعت ریلی (رش مورد نیاز حدود ۳ برابر متوسط رشد سالانه فعلی است) جهت رسیدن به اهداف افق ۱۴۰۴، بدون تامین به موقع منابع مورد نیاز، دور از انتظار است.

حمل و نقل جاده‌ای كم توان

پیش‌بینی جهت حمل و نقل جاده‌ای در افق ۱۴۰۴ حدود ۱۱۳۰۰۰ كیلومتر است كه سهم حمل و نقل جاده‌ای صنعت فولاد حدود ۸۶۴۵۹ كیلومتر با ظرفیت حمل ۹۰ میلیون تن بار می‌باشد. یعنی صنعت جاده‌ای كشور باید رشد بیش از ۳۲ درصد در ۱۰ سال آینده (سالانه ۳.۲ درصد) را داشتهباشد تا حمل و نقل زنجیره فولادی را پوشش دهد. این در حالیست كه متوسط نرخ رشد احداث جاده‌های تحت حوزه استحفاظی وزارت راه در ۱۰ سال گذشته (بدون راه روستایی) ۲.۴ درصد بوده است. بدیهی است كسری رشد سالانه ۰.۸ درصد در احداث مسیرهای جاده‌ای كشور بدون تامین به موقع منابع مورد نیاز امكان‌پذیر نیست.

زیرساخت مصرف آب

در حال حاضر حدود ۱۶۹ میلیون متر مكعب آب در سال، در بخش‌های مختلف صنعت فولاد استفاده می‌شود كه با اضافه شدن میزان آب مورد نیاز طرح‌های در دست اجرا، مجموع این مصرف در سال ۱۴۰۴ به حدد ۳۷۰ میلیون مترمكعب خواهد رسید. این بدان معناست كه در سال ۱۴۰۴ میزان آب مصرفی مورد نیاز حدود ۲.۲ برابر مصرف فعلی صنعت فولاد است. یكی از راهكارهای مهم جهت تامین آب مصرفی صنعت فولاد، احداث این صنایع در مناطق ساحلی كشرو است. كارخانه‌های فولاد كه به نام طرح‌های هشت‌گانه فولادی از سال ۱۳۸۴ توسط دولت نامگذاری و در حال ساخت می‌باشند، فاصله قابل توجهی با سواحل آبی كشور دارند. متاسفانه سایر طرح‌های در حال ساخت بر اساس نیاز سند چشم‌انداز به همین نسبت در كشور پراكنده می‌باشند كه ادامه این امر چالش‌های بزرگی از حیث تامین آب مورد نیاز صنعت فولاد همراه با تغییرات مورفولوژی مناطق را موجب می‌شود. برآورد هزینه سرمایه‌گذاری صنعت فولاد جهت تامین آب مورد نیاز در افق ۱۴۰۴ حدود ۲.۴ میلیارد دلار می‌باشد.

حامل‌های انرژی برق و گاز

طبق پیش‌بینی‌های صورت گرفته میزان انرژی الكتریكی مورد نیاز تولید ۵۵ میلیون تن فولاد، برابر ۴۶۲۱۰ میلیون كیلووات ساعت می‌باشد به طوری كه مصرف برق مورد نیاز برای تولید ۱۶.۳ میلیون تن فولاد در سال ۱۳۹۳ برابر ۱۷۸۵۰ میلیون كیلووات ساعت بوده است، لذا انرژی الكتریكی مورد نیاز صنعت فولد تا افق ۱۴۰۴ به رشت ۲۵۹ درصد (سالانه نرخ رشد ۲۳ درصد) نیاز دارد. در حالی كه متوسط رشد فعلی صنعت برق كشور سالانه ۶.۱ درصد است. صنعت برق كشور با توجه به برآورد میزان هزینه سرمایه‌گذاری در نیروگاه‌ها، خط و پست برق، به ۵.۵ میلیارد دلار سرمایه نیاز دارد. همچنین كسری رشد سالانه ۱۷ درصد در این صنعت (رشد مورد نیاز حدود ۳.۷ برابر متوسط رشد فعلی)، از چالش‌های بزرگ پیش روی صنعت فولاد به شمار می‌آید، لذا باید با توجه به سایر زیرساخت‌ها و امكانات در اهداف سند چشم‌انداز مجددا بازنگری اساسی صورت گیرد.

در حال حاضر طول خطوط انتقال گاز حدود ۳۵ هزار كیلومتر است كه بر اساس سند چشم‌انداز ۲۰ ساله بایست به حدود ۶۵ هزار كیلومتر افزایش یابد (در كل تا سال ۱۴۰۴ رشد ۸۵ درصد) برای تحقق تولید ۵۵ میلیون تن فولاد خام، مصرف گاز طبیعی بیش از ۲۰.۳ میلیارد مترمكعب با احتساب واحدهای فعال و در حال بهره‌برداری تا افق ۱۴۰۴ می باشد. لازم است برای تامین این میزان گاز در بخش صنعت فولاد برنامه‌ریزی جهت گسترش اكتشافات منابع گازی، توسعه و بهره‌برداری از فازهای بعدی میدان گازی پارس جنوبی، توسعه خطوط انتقال گاز و افزایش توان انتقال گاز را مد نظر قرار داد.

زیرساخت تجهیز بنادر

تاكنون نگرش ایران از تولید فولاد تامین نیاز داخل بوده است. با توجه به اینكه در افق ۱۴۰۴ سهمی معادل ۴ درصد صادرات جهانی برابر ۲۰ میلیون تن در فولاد تبیین شده، باید نگاه صادراتی به این محصول داشته باشیم و چیدمان كارخانه‌های فولادسازی و سرمایه‌گذاری و زیرساخت‌های آنها با توجه به اهداف صادراتی این محصول صورت گیرد، در حالی كه كمتر از ۴۰ درصد طرح‌های فولادی در كنار سواحل آبی قرار دارد و مابقی ظرفیت تولید فولاد در مناطق بی‌آب كشور هستند. تبیین این استراتژی مشكلاتی از قبیل تامین آب مورد نیاز صنعت فولاد و همچنین افزایش هزینه حمل و نقل به پورت‌های صادراتی را در پی خواهد داشت.

به گزارش ساعت ۲۴، بنادر جنوبی كشور نهایتا كشتی‌هایی با ظرفیت ۶۰ هزار تن امكان پهلوگیری دارند در صورتی كه در بنادر سایر كشورهای منطقه مثل عمان كشتی‌های ۴۰۰ هزار تنی پهلو می‌گیرند كه این امر باعث بالا رفتن هزینه حمل و نقل دریایی محصولات ایران می‌شود و باید اقداماتی در جهت توسعه پورت‌های صادراتی صورت پذیرد. از سوی دیگر عدم سرمایه‌گذاری در بندر چابهار به عنوان هاب صادرات با وجود مزیت‌هایی نظیر نزدیكی به مقاصد صادراتی نسبت به بندرعباس، درفت بالای آب جهت پهلوگیری كشتی‌های بزرگ و منطقه جغرافیایی خاص (منابع غنی استان سیستان و بلوچستان و هاب صادراتی منابع معدنی و سایر محصولات افغانستان و پاكستان) باعث از دست رفتن این فرصت شد تا جایی كه بندر گوادر در جنوب پاكستان با سرمایه‌گذاری عمده كشور چین و مشاركت كشورهای عمان، امریكا و آلمان راه‌اندازی و تجهیز گردیده است. هزینه سرمایه‌گذاری جهت راه‌اندازی و تجهیز بندر گوادر ۷۷ درصد هزینه سرمایه‌گذاری جهت توسعه بنادر ایران تا افق ۱۴۰۴ است. بر اساس مطالعات انجام شده با هدف توسعه فیزیكی و غیرفیزیكی بنادر، ظرفیت نهایی كلیه بنادر در سال ۱۴۰۴، ۲۱۰ میلیون تن دیده شده است، كه از این ۲۱۰ میلیون تن در سال ۱۴۰۴سهم واردات و صادرات مواد و محصولات فولادی ۳۰ میلیون تن می‌باشد. برآورد میزان هزینه سرمایه‌گذاری در توسعه بنادر ایران معادل ۱.۵ میلیارد دلار پیش‌بینی شده است.

اكتشاف سنگ آهن

نتایج حاصل از بررسی ذخایر سنگ آهن كشور نشان می‌دهد كه ذخایر احتمالی سنگ آهن كشور حدود ۵.۱ میلیارد تن است كه حدود ۲.۷۲ میلیارد تن آن ذخیره قطعی باقی مانده با عیار متوسط ۵۱ درصد می‌باشد. از آنجایی كه برای تولید ۵۵ میلیون تن فولاد خام حدودا نیاز به ۱۵۰ میلیون تن سنگ آهن خام در سال ۱۴۰۴ می‌باشد. از این رو می‌بایست توسعه معادن جهت افزایش توان تولید از حدود ۵۰ میلیون تن سنگ آهن در سال ۱۳۹۳ به ۱۵۰ میلیون تن در سال ایجادگردد. با محاسبات صورت گرفت روند تولید سالانه ۵۵ میلیون فولاد بعد از چشم‌انداز ۱۴۰۴، ذخایر باقی‌مانده سنگ آهن كشور تنها جوابگوی حدود ۹ سال بعد از افق سال ۱۴۰۴ است. از سوی دیگر، به منظور داشتن توجیه فنی و اقتصادی، هر طرح صنعتی باید یك حداقل عمر مفید برای بازگشت سرمایه و سودآوری در نظر گرفت. چنانچه كارخانه‌های فولاد باعمر حداقل ۲۰ سال را از سال ۱۴۰۴ در نظر بگیریم، ذخایر قطعی سنگ آهن ایران حداكثر تا ۹ سال می‌تواند خوراك مورد نیاز كارخانه‌های فولادسازی را تامین كند، پس از آن با كسری سنگ آهن مواجه خواند شد. حداقل هر ۵ سال یكبار باید اكتشافات جدیدی برابر ۶۰۰ میلیون تن سنگ آهن صورت پذیرد كه در مجموع ۱.۸ میلیارد تن به ذخایر قطعی سنگ آهن ایران اضافه شود تا بتوانیم بهره‌برداری كافی از سرمایه‌گذاری در زنجیره ارزش سنگ آهن را داشته باشیم.