تفاوتهای بازاری و بنیادی 95 و 96
برای مقایسه روند بازار در سالی که گذشت با سال آتی باید به چند نکته توجه کرد. نخست اینکه بورس تهران سال جاری را پس از یک رالی پرشتاب 3 ماهه آغاز کرد. به دنبال رشدهای هیجانی بازار در زمستان 94، شاخص کل سال گذشته را در سطوح بیش از 80 هزار واحدی به پایان رساند. گرچه در روزهای نخست سال جاری نیز شاهد ادامه مسیر صعودی شاخص بودیم اما مطابق با انتظارات در جدال با عوامل بنیادی شاخص مسیر نزولی در پیش گرفت. در این میان صنایعی که بیشترین هیجان را در سهماه پایانی سال گذشته تجربه کردند با نزول خود بیشترین فشار را بر شاخص وارد کردند (بهطور مثال خودروییها). میانگین قیمت به درآمد بورس در آغاز سال حدود 5/ 7 بود. بازار در حالی در ابتدای 95 چنین نسبتی از قیمت به درآمد را به خود گرفته بود که با توجه به وضعیت بازار جهانی و همچنین فضای موجود پیشبینیهای سودآوری شرکتها خوشبینانه عنوان میشد. با این حال رشد بازارهای جهانی از سودآوری شرکتهای کالایی حمایت کرد. از سوی دیگر بورس 95 برای نخستین بار نشانههایی از بحران بانکی را در اقتصاد کشور به نمایش گذاشت. به این ترتیب از سمت گروه بانکی شوکهایی به نماگر بورس وارد شد. شاخص بازارهای کالایی نیز رشدهای قابل توجهی را به ثبت رساندند و در بزرگترین گروه بورسی (کالاییها) نشانههای مثبت سودآوری مشاهده شد.
در مجموع بورس تهران در سالی که گذشت پستی و بلندیهای فراوانی را پشت سر گذاشت. از دیگر مواردی که میتوان به آن اشاره کرد بحران شفافیت در بورس تهران بود که این موضوع نگرانی فعالان بازار را به دنبال داشت. عدم شفافیت در برخی نمادها مانند «آکنتور» و بیاطمینانی بهصورتهای مالی شرکتهای پالایشی و بانکها همچنان در بورس تهران مشاهده میشود. بورس تهران در شرایطی به سال 96 وارد میشود که نسبت قیمت به درآمد بازار در مقایسه با آغاز سال 95، رقمهای پایینتری دارد. شاخص در سطوح پایینتری قرار دارد و برخلاف سال گذشته برای سال جاری انتظار رشد سودآوری و افزایش میزان سود خالص کل بازار وجود دارد. همچنین احتمال شوکهای مقطعی مانند ریزش بانکها در سال 95، در سال آینده کاهش یافته است (البته همچنان بانکها با وضعیت بحرانی دست و پنجه نرم میکنند).
در شرایط کنونی کارشناسان در انتظار اجرای یک طرح جدی اصلاح نظام بانکی با ادامه کار دولت فعلی برای شروع دوباره و پرقدرت بانکها هستند. گرچه اجرای طرح احتمالی اصلاح نظام بانکی در ابتدا فشارهای سنگینی را بر این گروه و شاید اقتصاد کشور داشته باشد، اما لزوم اجرای آن برای خروج از بنبست پولی و بانکی کنونی الزامی است. بر این اساس میتوان انتظار ادامه روزهای سبز را برای شاخص در آستانه سال جدید متصور بود. از سوی دیگر همچنان جذابیت بازار رقیب مانع از حرکت نقدینگی به سمت بورس شده است. ادامه نرخهای بالای سود در اقتصاد مانع از حرکت سرمایههای پارکشده در بازارهای کمریسک به سمت بورس شده است. مقایسه ظاهری نسبت قیمت به درآمد کنونی بازارهای بدون ریسک (حدود 5 تا 6) با بورس تهران (حدود 7) کاملا گویای این موضوع است. شاید یکی از مهمترین مواردی که از رشد ادامهدار شاخص در سال آینده جلوگیری میکند ادامه بازدهیهای کنونی در بازار رقیب است. یکی از ملزومات تعدیل نرخ سود در اقتصاد به ثمر نشستن طرح اصلاح نظام بانکی است که کاهش واقعی و غیردستوری نرخ سود را رقم زند.