شرکت ملی صنایع مس ایران، بین سال‌های 92 تا 95 یكی از حساس‌ترین ‌برهه‌های تاریخی خود را به‌خاطر تحریم‌ها و ركود اقتصاد جهانی و كاهش قیمت‌جهانی مس تجربه كرد ولی موفق شد در طول چهارسال گذشته با تكیه بر تدبیر، خرد جمعی و همدلی، هم از تحریم‌ها برای خود فرصت بسازد و هم از برجام. نتیجه این فرصت‌سازی، در پایان سال 95 دست‌یابی به موفقیت‌های پر‌شمار در عرصه‌های تولید، اكتشاف، كاهش قیمت تمام‌شده و افزایش بهره‌وری منابع انسانی و انرژی بود. برای آگاهی از كم‌وكیف اقدامات و دستاوردهای شرکت مس، به سراغ مهندس «احمد مرادعلیزاده» مدیرعامل شركت ملی صنایع مس ایران رفتیم و با وی به گفت‌وگو نشستیم.
 
برای شروع گفت‌وگو بفرمایید هم‌اکنون ذخایر مس ایران چه جایگاهی در دنیا دارد؟
براساس آخرین اطلاعات موجود، میزان ذخایر مس دنیا بیش از 696 میلیون تن مس محتوا برآورد شده است و ایران با داشتن ذخیره‌ای حدود از 22 میلیون تن مس محتوا، حدود 3درصد از ذخایر معدنی مس جهان را داراست و در بین شرکت‌های برتر معدنی دنیا، در جایگاه هشتم قرار دارد. در این میان، معدن مس سرچشمه با ذخیره قابل ‌برداشت معدنی 660 میلیون تن با عیار 68/0 درصد مس، معدن مس میدوک با ذخیره قابل ‌برداشت معدنی 180 میلیون تن با عیار 6/0 درصد مس و معدن مس سونگون با ذخیره قابل‌ برداشت معدنی 394 میلیون تن با عیار 6/0 درصد مس، از مهم‌ترین معادن فعال ایران هستند.
 
به غیر از این معادن فعال، آیا پروژه‌های معدنی دیگری برای بهره‌برداری در دست اقدام دارید؟
هم‌اکنون معدن در‌آلو، چاه‌فیروزه و دره‌زار در استان کرمان ازجمله معادنی هستند که در حال آماده‌سازی و باطله‌برداری‌اند. در این میان، معدن در‌آلو کارهایش انجام‌شده و در سال آینده نصب تجهیزات کارخانه شروع می‌شود، ولی در زمینه معدن چاه‌فیروزه و دره‌زار، شدیداً با مسأله کمبود آب روبه‌روییم و سعی داریم با انجام یک‌سری مطالعات و اجرای پروژه، این مشکل را برطرف کنیم.
 
آیا موفق به كشف ذخایر جدید و چشمگیری در سطح كلاس جهانی در سایر نقاط ایران شده‌اید؟
نكته قابل‌ توجه در این زمینه آن است كه در طول 12سال گذشته، به ذخایر مس در سطح کشور افزوده نشد. دلیل این امر، نداشتن تکنولوژی‌های پیشرفته اکتشافی و نداشتن دانش لازم به خاطر شرایط تحریم بود. خوش‌بختانه پس از برجام و توافق کشورهای 5+1 بر سر مسأله هسته‌ای، امکان به‌روزرسانی در اکتشافات کشور مهیا شد. در این شرایط جدید برای تضمین توسعه پایدار شركت مس، نیاز به کشف ذخایر جدید داریم؛ بنابراین، با استفاده از فرصت به‌دست‌آمده پس از برجام، سیاست شرکت مس را بر استفاده از آخرین فناوری دنیا در راستای اکتشافات کانسارهای پنهان، اگزوتیک، اسکارن و کانسارهای عمیق قرار دادیم.
 
چه اقدامات عملی در این زمینه انجام داده‌اید؟
هم‌اكنون شرکت ملی صنایع مس ایران، پنج جوینت‌ونچر (Joint Venture) اکتشافی در بهترین سطح با شرکت‌ها و دانشگاه‌های مطرح دنیا ایجاد كرده است. از بین شركت‌های برتر و معروف اكتشافی، با شرکت Jogmec ژاپن، شرکت بین‌المللی Resorvior انگلیسی-کانادایی، شرکت گرجستانی I.M.B شركت‌های ایجاد کردیم و آن‌ها متعهد شده‌اند که با آخرین تکنولوژی و دانش روز دنیا به انجام اکتشافات عمیق در ایران بپردازند. علاوه بر این، با همکاری دانشگاه شهید باهنر کرمان و دانشگاه تبریز، دو جوینت‌ونچر با نهاد دانشگاهی UBC کانادا برای انجام اکتشافات عمیق در مناطق جنوب‌شرق و شمال‌غرب ایران ایجاد کردیم. این شرکت‌ها از امسال فعالیت‌های اکتشافی خود را در پنج پهنه ایران شروع می‌کنند و با ذخایر فعلی سالانه توان تولید حدود 400 هزارتن را داریم.
 
یكی از اقداماتی كه شركت مس در چهار سال گذشته در پی آن بوده، حمایت‌ از معادن كوچك مس در كشور بوده است. چه سیاست و راهبردی در این زمینه در پیش‌گرفته‌اید؟
یکی از رویکردهایی که در قالب اقتصاد مقاومتی می‌تواند به فعال کردن معادن کوچک كمك كند این است كه ما می‌توانیم در حوزه اکتشافات و دانش فنی سایر حوزه‌ها به بخش خصوصی کمک کنیم. طرحی هم در این زمینه به وزارتخانه مربوط و استانداری کرمان داده‌ایم که جزئیات کار کاملاً تشریح شده است. در آن طرح، قرارداد خرید تضمینی محصول با دارندگان پروانه بهره‌برداری دیده شده است تا اطمینان خاطری برای فعال کردن آن‌ها باشد. هم‌اكنون براساس آمارها حدود 230 معدن کوچک در استان کرمان وجود دارد و درصورتی‌که این اتفاق بیفتد حدود 10 تا 15هزار شغل در استان ایجاد می‌شود.
 
با توجه به این‌كه بخشی از دوره مدیریت شما در این چهار سال با تحریم و كاهش درآمدها روبه‌رو بود، ولی شركت مس اجرا و پیشبرد طرح‌های توسعه‌ای را رها نكرد. شما در این زمینه چه سیاست‌هایی در پیش گرفتید؟
نخستین سیاست ما در چهار سال گذشته و در آغاز این دوره مدیریت، بازنگری 36 پروژه توسعه‌ای شرکت مس با رعایت دو اصل توقف پروژه‌های ضرر‌ده و تکمیل پروژه‌های سود‌ده؛ و تکمیل پروژه‌های کمک‌رسان به بهبود شرایط زیست‌محیطی صنعت بود. با این‌كه برخی از این پروژه‌ها تبلیغاتی بود، توقف این طرح‌ها و حاشیه‌های آن، مهم‌ترین مسأله‌ای بود که در طول این دوره ایجاد شد. براساس دو اصل مذکور، موارد مهمی همچون نبود ذخایر قابل‌ اعتماد در بسیاری از اندیس‌ها و معادن معرفی‌شده، ضررده بودن واردات کنسانتره برای کارخانه‌های ذوب و به‌تبع آن احداث پالایشگاه‌های جدید، نیاز به اصلاحات ذوب خاتون‌آباد و ذوب سرچشمه برای حذف آلودگی محیط‌زیست و معضل تولید اسید سولفوریک در واحدهای ذوب مس شناسایی شد که ضرورت بازنگری و توقف برخی از پروژه‌ها را دوچندان می‌کرد. درنهایت، پس از سه مرحله بازنگری پروژه‌ها و براساس میزان ذخیره قطعی موجود در کل کشور، چشم‌انداز شرکت را برای دست‌یابی به میزان تولید 420هزار تن مس محتوای معدنی در سال 1398 ترسیم كردیم و جمع پروژه‌های توسعه‌ای صنعت مس در کل کشور به 22 طرح -پنج پروژه در آذربایجان، 15 پروژه در استان کرمان و دو پروژه در سایر مناطق کشور- رسید و علاوه بر آن، انجام برخی طرح‌های زیربنایی در حوزه آب و برق و مشارکت در طرح انتقال آب خلیج‌فارس نیز در دستور کار قرار گرفت که مجموع سرمایه‌گذاری پروژه‌ها بیش از 15هزار و پانصد میلیارد تومان است.
در جمع‌بندی سخنانم باید بگویم كه در طول چهار سال گذشته، شرکت مس 3هزار میلیارد تومان سرمایه‌گذاری كرده است؛ در حالی است که میزان سرمایه‌گذاری‌های انجام‌شده از سال 1385 تا پایان نیمه اول سال 1392 در حدود 3هزار میلیارد تومان بوده که البته این به معنی کم‌کاری مدیران پیشین نیست، ولی سرمایه‌گذاری‌های انجام‌شده از ابتدای نیمه دوم 1392 تاکنون نشان‌دهنده این است که سرمایه‌گذاری شرکت مس در دوران رکود و تحریم و در شرایطی که قیمت‌ها سیر نزولی داشتند، کاهش پیدا نکرده است.
 
شما به سیاست تکمیل پروژه‌های کمک‌رسان به بهبود شرایط زیست‌محیطی صنعت مس در چهارسال گذشته اشاره كردید. در این زمینه چه اقدامات عملی انجام دادید تا صنعت مس به یك صنعت سبز تبدیل شود؟
در این زمینه، یكی از اقدامات مهمی كه شركت مس انجام داد این است که از محل مصوبه دولت تاکنون 153 میلیون یورو گشایش اعتباری برای کارخانه‌های اسید سرچشمه، ذوب و اسید خاتون‌آباد باز کرده است. هم‌اكنون، کارخانه اسید سرچشمه در مرحله پیشرفت 45درصدی است و اسید خاتون‌آباد پیشرفت 20درصدی دارد. همچنین کارخانه اسید قدیم سرچشمه که در حال بازسازی بود تا پایان شهریور 96 به بهره‌برداری می‌رسد و ظرفیتش از 100هزار تن به 300هزار تن خواهد رسید. یكی دیگر از اقدامات ما، كنترل آلاینده‌ها بود و ما باید براساس تعهدی که به دولت داده بودیم، با انجام اقدامات زیست‌محیطی  تا پایان سال 1396 آلاینده‌ها را کنترل می‌کردیم و به سطح استاندارد می‌رساندیم، ولی با تلاش همکاران‌مان موفق شدیم در سال 95 این تعهد را محقق کنیم.
همچنین، براساس برنامه‌ریزی‌های صورت‌گرفته برای تبدیل صنعت مس به صنعت سبز، از خردادماه سال 1397 با متوقف کردن ذوب خاتون‌آباد برای هشت ماه، اقدام به تعویض تجهیزات این کارخانه می‌کنیم و از اول سال 1398 با راه‌اندازی کارخانه‌های اسید خاتون‌آباد و سرچشمه، مس منطقه کرمان به یک منطقه سبز تبدیل می‌شود. تأکید می‌كنم كه تبدیل‌شدن مس منطقه کرمان به یک منطقه سبز، شعار نیست و براساس گزارش‌های موسسه معتبر بین‌المللی آل‌پلن (All Plan Gmbh)، شرکت مس در دنیا جزو 15 شرکت برتر در حوزه محیط‌زیست و كاهش مصرف انرژی و بهینه‌سازی مصرف آب است و امسال به‌احتمال ‌زیاد این شرکت را به‌عنوان یکی از سه شرکت برتر در اتحادیه اروپا اعلام می‌کنند و به خاطر همین رویکرد سبز شرکت مس و انجام اقدامات صرفه‌جویی آب و انرژی بود که این شرکت امسال به‌عنوان عضو افتخاری هیأت‌مدیره بنیاد جهانی انرژی برگزیده شد.
 
شما در ابتدای صحبت‌هایتان به بحث كمبود آب برای راه‌اندازی معادن چاه‌فیروزه و دره‌زار اشاره كردید. با توجه به این‌كه هرگونه توسعه جدید نیازمند حفظ و افزایش ذخایر آبی منطقه است، در این‌ زمینه چه سیاست‌هایی در پیش گرفتید؟
در این زمینه، دو اقدام انجام ‌شده است و با توجه به این‌كه افزایش ذخایر جدید آب منطقه در زمان طولانی‌تری انجام خواهد شد؛ بنابراین، ما در گام نخست باید منابع آبی موجودمان را حفظ می‌كردیم و بهره‌وری آب را بالا می‌بردیم. از این‌رو، در گام نخست «طرح جامع آب» را اجرا كردیم. البته این طرح از سال 1379 كلید خورد و تاکنون 14 پروژه در این زمینه اجرا شده است. درحقیقت، با تكمیل طرح جامع آب در سال گذشته، موفق شدیم متوسط مصرف آب در سرچشمه را به شش‌دهم مترمکعب بر تن مس برسانیم که تقریباً متناسب با دنیاست. شرکت مس فهمیده است که برای آب در استان کرمان نمی‌توان قیمت گذاشت و باید به هر طریقی آب را حفظ و صرفه‌جویی کرد؛ در همین راستا، با انجام اقدامات مذکور هم‌اکنون میزان ریکاوری آب در مس منطقه کرمان حدود 70درصد است که میزان بسیار خوبی است.
اما در زمینه اقدامات بلندمدت و برای حفظ توسعه پایدار شركت مس، ما ناچار بودیم كه منابع آبی را از خارج استان تأمین كنیم. برای این كار، طرح انتقال آب از خلیج‌فارس را كه یکی از مهم‌ترین‌ طرح‌های ملی است كلید زدیم. این طرح هم‌اكنون با هدف شیرین‌سازی و انتقال آب به میزان 150 میلیون مترمکعب به صنایع استان‌های کرمان و یزد و با مشارکت شرکت مس، گل‌گهر سیرجان و مجتمع معدنی چادرملو در حال انجام است. از این میزان، 40 میلیون مترمکعب آن به استان هرمزگان اختصاص می‌یابد و مابقی آن به استان کرمان -گل گهر و سرچشمه- و چادرملو در یزد منتقل می‌شود. کل سرمایه‌گذاری این پروژه در حدود شش هزار میلیارد تومان است که سرمایه‌گذاری بسیار سنگینی در سطح ملی است، ولی ما با انجام آن به یک توسعه پایدار در منطقه می‌رسیم و برای سال‌‌های متمادی می‌توانیم مسأله کمبود آب را برای صنایع استان کرمان حل کنیم.
 
اگر به تجربه مدیریتی چهار سال گذشته نگاه كنید، به نظر شما مهم‌ترین دستاورد شركت مس چه بوده است؟
مهم‌ترین کارهایی كه در چند سال گذشته که طی سه سال گذشته انجام دادیم این بود که با کمک و هم‌دلی همه همکاران‌مان، یک نهضت برای کاهش قیمت تمام‌شده ایجاد کردیم. براساس این رویکرد، قیمت تمام‌شده محصولات‌مان را از حدود 4800 دلار در سال 92 به 3800 دلار به‌ازای هر تن در پایان سال 95 رساندیم که تقریباً متوسط قیمت دنیاست و کاهش چشمگیری محسوب می‌شود. درحقیقت، این موفقیت نتیجه پیاده‌سازی «اقتصاد مقاومتی» و تأکید بر «کیفی‌سازی تولید» در شرکت مس است. ما نه‌تنها در چهار سال گذشته افزایش تولید خوبی تجربه كردیم و موفق شدیم میزان تولید را به 285هزار تن مس محتوای معدنی برسانیم، بلكه با افزایش بهره‌وری و کاهش هزینه‌ها، افزایش سهم بازار، امکان صادرات، حفظ محیط‌زیست و تلاش برای ایجاد منابعی پایدار برای آینده شرکت، تلاش كردیم تا شاخصه‌های مفهوم کیفیت تولید را در شركت مس پیاده كنیم.