دکتر عباس شاکری * 
 
نقدینگی بی‌ثبات و همواره بالا که بعضا در اقتصاد ما بوده خود یکی از عوامل بروز تورم است. حال وقتی این نقدینگی با بی‌ثباتی و افزایش نرخ ارز هم همراه می‌شود تورم خاصی را به همراه می‌آورد و نوسانات ارزی هم مزید بر علت می‌شود و نرخ تورم 40 درصدی که مرکز آمار اعلام می‌کند به نظر می‌رسد کمترین نرخ تورم و اثری است که پیش می‌آید. برخی سیاست‌های شوک‌درمانی و بدون بستر اقتصادی سبب شد که نرخ ارز ثبات نداشته و در نوسان باشد.
 این درحالی است که به‌نظر می‌رسید با افزایش قیمت ارز هم تولید رونق بگیرد و هم صادرات و ارزآوری صادراتی افزایش یابد اما این موضوع تنها اثر مفید آن بر بخش‌های نامولد اقتصاد کشور بود، وگرنه اکثر بخش‌های مولد کشور و تمام حقوق‌بگیران از این وضعیت نفع چندانی نبردند. از طرف دیگر در کشور ما هم بخشی از نقدینگی منفعل است و هم قدرت قیمت‌گذاری بالاست. یعنی معمولا افراد می‌توانند قیمت‌ها را به هر میزان که می‌خواهند افزایش دهند.
 این عامل سبب شد تا با افزایش نرخ ارز، هم بخش‌های مرتبط و هم بخش‌های غیرمرتبط قیمت‌های خود را افزایش دهند. نمونه بارز آن بخش خودروسازی بود که با وجود اعلام شعار کاهش وابستگی و خودکفایی در تولید خودرو به محض افزایش قیمت‌ ارز، قیمت‌ها را افزایش دادند. البته بخش‌هایی هم بودند که نتوانستند قیمت‌ها را متناسب با افزایش هزینه‌ها تغییر دهند و متضرر شدند. به‌طور کلی در چنین محیط اقتصادی که تولید گرفتار رکود می‌شود، شوک‌درمانی انتظارات تورمی را فعال می‌کند و با وجود نقدینگی بالا در جامعه قیمت‌ها را بالا می‌برد.
 بنابراین تمام این عوامل با هم همراه می‌شوند و نرخ تورم را بالا می‌برند. بر این اساس بی‌ثباتی اقتصادی، نقدینگی و نوسان نرخ ارز و تقریبا رها شدن آن و رسیدن آن به بالای 3000 تومان در ایجاد تورم مهم بود. اما نکته مهمی که درخصوص نرخ ارز در سال جاری می‌توان عنوان کرد که خودش می‌تواند روی تورم سال جدید تاثیرگذار باشد رها شدن نرخ ارز در بودجه است. در لایحه بودجه به موضوع تک‌نرخی شدن ارز و نرخ ارز شناور اشاره شده است. نرخ شناور ارز ویژگی‌ها و شرایط خاص خود را دارد. یعنی نرخ شناور باید در یک اقتصاد ثابت و یک بازار رقابتی آزاد اعمال شود که از مجاری ریز ارز وارد شود و سپس در مسیرهای مختلف هم هزینه شود درحالی که در اقتصاد ما مهم‌ترین منبع ارزآوری‌ آن منابع نفتی است. در این شرایط نام بردن از نرخ شناور ارز با ابهاماتی روبه‌روست! به نظر می‌رسد نرخ شناور ارز نه‌تنها مشکلات فعلی را به‌درستی حل نمی‌کند بلکه اثرات تورمی را هم به دنبال خواهد داشت.

* اقتصاددان