روش تنفس هزینه خوراک، تامین مالی مردمی و عرضه بخشی از سهام پالایشگاه در بورس، انتشار اوراق سلف موازی فرآورده‌ها و بازپرداخت فاینانس با تکیه بر منابع تخفیف 5 درصدی خوراک پالایشگاه چهار سناریوی تامین مالی برای تکمیل پالایشگاه ستاره خلیج فارس هستند.
گروه اقتصادی خبرگزاری دانشجو؛ تحلیلی با عنوان «پیشنهاد چند سناریوی تامین مالی برای تکمیل فازهای باقی مانده پالایشگاه ستاره خلیج فارس»، چند روش تامین مالی برای تکمیل فازهای باقی مانده این پالایشگاه ارائه می‌شود. این یادداشت تحلیلی شامل سه بخش «مقدمه»، «تاریخچه سهامداری و تامین مالی پروژه» و «سناریوهای پیشنهادی برای تکمیل فرآیند تامین مالی پالایشگاه ستاره خلیج فارس» است. متن کامل یادداشت مذکور از اینجا قابل دانلود است.

در ابتدای این یادداشت تحلیلی به اهمیت احداث پالایشگاه ستاره خلیج فارس و وضعیت فعلی آن اشاره شده است و سپس ضمن ارائه گزارشی درباره تغییرات متعدد ترکیب سهامداران این پالایشگاه و وضعیت فعلی آن آمده است: «در سال 86 سرمایه مورد نیاز برای پروژه پالایشگاه ستاره خلیج فارس 2.6 میلیارد یورو برآورد شده و قرار بود 70 درصد این سرمایه از طریق فاینانس خارجی تامین شود. اما این فاینانس هیچگاه محقق نشد و برآورد اولیه مورد اشاره نیزاکنون به 6 میلیارد یورو رسیده است». این یادداشت تحلیلی، با اشاره به اینکه تا پایان سال 95 در مجموع بالغ بر 3.46 میلیارد یورو به این پروژه پالایشگاهی تزریق شده و عموما دولت‌ها ساده‌ترین راه‌ها را در قبال تامین مالی این پالایشگاه اتخاذ کرده‌اند، آمده است: «بررسی سیر تاریخی تامین مالی صورت گرفته از ابتدای پروژه تاکنون نشان می‌دهد که اولا تمام تامین مالی صورت گرفته تاکنون از منابع داخلی (شامل حساب ذخیره ارزی، صندوق توسعه ملی و منابع دولتی ناشی از فروش نفت خام توسط شرکت نیکو) بوده و هیچ فاینانس خارجی فراهم نشده است. ثانیا از ظرفیت‌های مردمی و جلب مشارکت‌های عمومی در تامین مالی این پروژه، کمترین استفاده شده است».

در ادامه این یادداشت تحلیلی با اشاره به عوامل مختلف طولانی شدن ساخت پالایشگاه ستاره خلیج فارس از جمله خلاء تنظیم‌گری و تسهیل‌گری دولت‌ها، بی انگیزگی سهامداران، ضعف مدیریتی، وقوع تحریم‌ها و در نهایت شیوه‌های سنتی تامین مالی آمده است: «تمام عوامل یاد شده نهایتا تاثیرات منفی خود را در عدم تامین منابع مالی یا هدررفت منابع تامین شده نشان داده است». سپس شبکه کانون‌های تفکر ایران نتیجه می‌گیرد که مهمترین مشکل پالایشگاه ستاره خلیج فارس در شرایط فعلی که به 93 درصد پیشرفت فیزیکی رسیده است، تامین مالی 2 میلیارد یورویی لازم برای تکمیل فازهای 2 و 3 این پالایشگاه است که با ادامه روند فعلی ممکن است چند سال دیگر‌ به طول انجامد.

در بخش پایانی این یادداشت تحلیلی، شبکه کانون‌های تفکر ایران با تاکید بر اینکه گلوگاه اصلی تکمیل پروژه پالایشگاه ستاره خلیج فارس مسئله تامین مالی است، سناریوهای پیشنهادی خود برای تکمیل فرآیند تامین مالی پالایشگاه ستاره خلیج فارس را ارائه داده است که به صورت خلاصه عبارتند از:

الف) روش تنفس هزینه خوراک

در این روش از افزایش تخفیف خوراک فاز 1 پالایشگاه در سال‌ها‌ی ابتدایی و بازپرداخت مبلغ معادل آن در سال‌های پس از بهره‌برداریِ کامل پالایشگاه استفاده می‌شود تا بدین ترتیب در ابتدا سرمایه لازم برای تکمیل فازهای 2 و 3 تامین شود و سپس با یک شیب ملایم بازپرداخت صورت گیرد. برای این کار کافی است دولت به مدت 1.5 سال، خوراک میعانات گازی فاز 1 پالایشگاه ستاره خلیج فارس را به قیمت 60 درصد فوب در اختیار سهامداران قرار ‌دهد. این تخفیف 40 درصدی موجب افزایش سود پالایشگاه در این دوره و تامین مالی 1 میلیارد یورو برای این شرکت می‌شود که در واقع به صورت یک تسهیلات دولتی در اختیارش قرار می‌گیرد و بلافاصله پس از تکمیل هر سه فاز پالایشگاه، با اقساط 2 ساله پرداخت می‌شود. حتی دولت می‌تواند اعطای این تسهیلات را به بازپرداخت آن همراه با سود مشخص توسط شرکت پالایش نفت ستاره خلیج فارس مشروط کند. از طرف دیگر وزارت نفت می‌تواند برای اطمینان از بازپرداخت اقساط و همچنین سهولت بیشتر در تسویه حساب تسهیلات، اقساط بستانکاری خود در سال‌های پس از تنفس خوراک را از طریق افزایش در قیمت خوراک پالایشگاه نسبت به نرخ مصوب (105 درصد فوب به مدت 2 سال برای بازپرداخت 1.3 میلیارد یورو اصل و سود تسهیلات تنفس خوراک) اخذ نماید.

ب) تامین مالی مردمی و عرضه بخشی از سهام پالایشگاه در بورس

این پالایشگاه در صورت بهره‌برداری کامل، سالانه 1 میلیارد دلار سود ناخالص و 511 میلیون دلار سود خالص خواهد داشت که تقریبا 2 برابر متوسط سوددهی پالایشگاه‌های نفت کشور با ظرفیت مشابه است و عرضه بخشی از سهام آن در بورس جذابیت بالایی برای مردم و بخش خصوصی خواهد داشت. لذا استفاده از این روش هم باعث مشارکت مردم در یک پروژه سودده ملی و هم موجب تامین مالی و افتتاح سریع‌تر پالایشگاه می‌شود. اما در صورتی که سهامداران پروژه تمایلی به افزایش سرمایه از طریق اضافه کردن سهامداران جدید و مردم نداشته باشند وظیفه حاکمیتی وزارت نفت ایجاب می‌کند که با استفاده از اختیارات قانونی خود نظیر مجوز و قرارداد خوراک، آن‌ها را به این کار ملزم کند.

ج‌) انتشار اوراق سلف موازی فرآورده‌ها

در این روش بخشی از «فرآورده‌ها‌ی تولیدی پالایشگاه در یک‌سال آینده»، در زمان حاضر پیش فروش می‌شود و به این شکل قسمتی از هزینه‌ها‌ی مالی لازم برای تکمیل پالایشگاه از میان سرمایه‌ها‌ی مردمی تامین می‌شود. تجربه فروش 300 میلیارد تومان معادل 85 میلیون یورو اوراق سلف موازی بنزین پالایشگاه ستاره خلیج فارس ظرف مدت چند دقیقه در شهریورماه 95 حکایت از استقبال بی‌نظیر مردم از این طرح دارد. این ظرفیت وجود دارد که با فروش اوراق سلف فرآورده‌های فازهای 2 و 3 مبلغی در حدود 400 میلیون یورو از این روش تامین شود.

د‌) بازپرداخت فاینانس با تکیه بر منابع تخفیف 5 درصدی خوراک پالایشگاه

عموم بانک‌ها‌ی خارجی ارائه تضامین دولتی را شرط اعطای فاینانس به پروژه‌ها‌ی صنعتی ایران می‌دانند اما عموما دولت‌ها تمایلی به ارائه این تضامین به بخش غیردولتی ندارند. بنابراین می‌توان برای تامین فاینانس پالایشگاه ستاره خلیج فارس به جای تضمین دولتی از «تضمین شرکتیِ» شرکت ملی نفت ایران استفاده کرد.

دولت هر ساله در حال اعطای 5 درصد تخفیف در نرخ خوراک پالایشگاه‌های کشور است که از طریق شرکت ملی نفت ایران و در قراردادهای فروش نفت توسط این شرکت به شرکت‌های پالایشی داخل کشور اعمال می‌شود. این تخفیفِ به ظاهر اندک، برای پالایشگاه ستاره خلیج فارس با خوراک 360 هزار بشکه در روز معادل 300 میلیون دلار در سال است. بنابراین می‌توان مبلغ معادل همین تخفیف 5 درصدی را به جای پرداخت نقدی، به عنوان تضمین فاینانس استفاده کرد. بدین ترتیب که شرکت پالایش نفت ستاره خلیج فارس مجاز است به رایزنی‌های بین المللی برای تامین فاینانس با تضمین شرکت ملی نفت ایران اقدام کند. سپس این شرکت موظف است پس از اخذ تسهیلاتِ فاینانس به بازپرداخت اقساط آن بپردازد اما در صورت اهمال در این زمینه، تخفیف 5 درصدی پالایشگاه حذف می‌شود و معادل آن توسط شرکت ملی نفت ایران، در قراردادهای فروش نفت به طرف خارجی تسویه می‌شود.