بیکاری گسترده جوانان تحصیلکرده تهدیدکننده امنیت ملی ایران
ساعت 24-اقتصاد ایران به دلیل ساختار ناکار آمد دهه های تازه سپری شده به جای اینکه امنیت ایران را تضمین کند و پایداری سیاست خارجی را نیرومندتر سازد اکنون به پاشنه آشیل تبدیل شده است. در باره زاد و رشد ناکارآمدی نظام اقتصادی و تضعیف مداوم متغیرهای اثرگذار بر زندگی مادی این سرزمین حرفها و حدیث های گونا گونی از سوی کارشناسان و متخصصان سیاسی و اقتصادی بر زبانها جاری و یا نوشته شده است .
یکی از دلیل اصلی در ناتوانی های اقتصادی ایران مسایل محیطی است که به هرحال در شرایطی اتفاق افتاده و حالا بارش را اقتصاد بردوش می کشد. به طور مثال در شور و هیجان دهه نخست انقلاب اسلامی نرخ رشد شتابان جمعیت درایران راه را برای عرضه میلیونها نیروی کار جوان در دهه 1390 آماده کرده است. ناتوانی در ایجاد شغل موجب شده است جوانان ایرانی به امید پیداکردن کار بهتر به تحصیل در مقاطع بالاتر از لیسانس حتی ادامه دهند. این اتفاق حال به عامل تهدید امنیت ملی ایران شده است. ماهنامه امنیت اقتصادی که از سوی موسسه تدبیر اقتصادی که یک نگاه خاص امنیتی به اقتصاددارد این موضوع را درکانون توجه قرار داده و نتایج پژوهش خود را منتشر کرده است.
در این گزارش تاکید شده است ،تحولات جمعیت و تغییر گروههای عمده سنی بر عرضه نیروی کار و به دنبال آن بر ساختار بازار کار و نرخ بیکاری کشور مؤثر خواهد بود. به همین دلیل، بررسی ساختار جمعیت بهعنوان یکی از عوامل سنجش تناسب عرضه و تقاضای نیروی کار، تصویری روشن از نحوه برنامهریزی در خصوص موضوعهای مختلفی از جمله بازار کار به دولتمردان و سیاستمداران کشور ارایه میکند. اهمیت این موضوع از این حیث دوچندان است که نیروی انسانی علاوه بر برقراری امنیت اقتصادی، نقش مهمی در محافظت از مرزهای کشور، ممانعت از هر گونه جنگ و تجاوز و بهطور کلی برقراری امنیت سیاسی هر کشور خواهد داشت.براساس نتایج آخرین سرشماری عمومی نفوس و مسکن، در سال 1395، شاهد روند صعودی افزایش جمعیت در کشور هستیم، بهطوری که تعداد جمعیت کشور در سال 1395 در مقایسه با جمعیت سال 1365، بیش از 30 میلیون نفر افزایش یافته است.
هرچند متوسط رشد جمعیت، طی سالهای اخیر روند نزولی را تجربه کرده، با وجود این، آهنگ کاهش رشد جمعیت کندتر شده است. به نظر میرسد با استمرار میزان باروری زیر سطح جانشینی، «فرصت طلایی» سهم عمده جوانان از جمعیت کشور (بهرغم کاسته شدن از سرعت کاهش باروری) حداکثر بعد از 3 دهه کم¬رنگ شود که این موضوع کاهش رشد جمعیت کشور را به دنبال خواهد داشت. همچنین احتمال افزایش سهم جمعیت گروه سنی 64-30ساله و افزایش جمعیت سالخوردگان در سالهای پیش رو دور از انتظار نخواهد بود، بهطوری که ساختار جمعیت کشور از گروه سنی جوان به گروه سنی میانسال و سالمند تغییر میکند. در چنین شرایطی، احتمال میرود گروه سنی میانسال به دلیل افزایش بار تکفل و بهمنظور تأمین رفاه و بهبود وضعیت زندگی به جمعیت متقاضی و جویای کار اضافه شوند. به همین دلیل، با افزایش سن متقاضیان جویای کار و افزایش جمعیت فعال، همچنان نرخ بالای بیکاری نگرانکننده است. اهمیت این موضوع از این حیث دوچندان است که، افزایش چشمگیر موالید در دهه 1360 (وقوع شکم جمعیتی) به افزایش جمعیت جویای کار (بهخصوص در بین جوانان کشور) طی سالهای اخیر دامن زده است.
نکته مهم آن است که در بین جمعیت جوان کشور بخش عمدهای را جوانان بیکار فارغالتحصیل دانشگاهی تشکیل می-دهند؛ بهطور نمونه، نتایج گزارش مرکز آمار ایران، به سهم 41.8 درصدی فارغالتحصیلان دانشگاهی از جمعیت بیکار کشور، در سال 1395 اشاره دارد. با توجه به مطالب مطرح شده، نبود توازن جمعیتی در مناطق مختلف کشور، تغییر ساختار جمعیت به گروه سنی میانسال و سالمند، افزایش جمعیت فارغالتحصیل دانشگاهی، گسترش فعالیتهای نامولد و... تهدیدکننده امنیت اقتصادی و حتی امنیت ملی کشور خواهد بود. دراین گزارش راههایی مثل گسترش بیمه سلامت و ارایه خدمات درمانی برای گروه سنی میانسال و سالمند ،اهتمام ورزیدن به برقراری توازن منطقهای، برنامهریزی و سیاستگذاری براساس سرمایهگذاری و تمرکز بهمنظور تقویت ساختار تولیدوتوسعه و ارتقای همزمان جنبههای کمی و کیفی جمعیت برای کاهش تهدید ارایه شده است .