EPSnews           

درحالی که مدیران ارشد اداره کننده ایران درحال حاضربا بدترین یورش تبلیغاتی و اقتصادی و سیاسی رهبران آمریکا رو به رو هستند اما نمی خواهند نشان دهند بیمی از محاصره قتصاد ایران دارند. در هین وضعیت است که پرسش بنیادی در سپهر سیاست ایران و فضای بین المللی درذهن ها جای گرفته است : ایران و آمریکا درمسیر کاهش تضادها درحرکت هستند یا اینکه به سوی نبرد آخر و احتمالا منازعه نظامی پیش می روند. پاسخ به این پرسش بسیار سخت و درشرایط حاضر به دلیل رفتار و گفتارمتناقض آمریکایی ها و بیم ها و امیدهای ایران نمی توان پاسخ دقیقی داد. با این همه انتظار بر این است که توازن و تعادل دررفتار مدیران ایرانی و گرفتاری های ناشناس برای آمریکا دست در دست هم داده و را را برای گفت و گو آماده سازد. تحلیل زیر که از سوی یکی از رسانه های در اختیار آمریکا درج شده است با کی تعدیل به اطلاع خوانندگان ارجمند می رسد تا از تحلیل دیگران که با نظام سیاسی ایران مخالفت دارند نیز آگاه شوند.
پومپئو و ایران
روز یکشنبه ۲۲ ژوئیه وزیر خارجه ایالات متحده در یک همایش  ضد نظام سیاسی ایرن شرکت و در حضور گروهی از ایرانی-آمریکایی‌ها سخنرانی کرد. جامعه ایرانیان خارج از کشور از مدت‌ها پیش از این رویداد مطلع و منتظر آن بود. بخشی از فعالان سیاسی و ایرانیان آمریکایی، تعداد زیادی از خبرنگاران و به ویژه  رسانه‌های فارسی زبان برای حضور در این نشست دعوت شده بودند.پومپئو تصویری از تنوع جامعه ایرانیان امریکا ارائه داد و ابراز امیدواری کرد آنها  یکپارچگی خود را حفظ کنند. بخش عمده سخنان پومپئو برای اغلب مخاطبین حرف‌هایی بود که به دفعات از مجاری مختلف و یا از فضای مجازی شنیده بودند. فساد در بالاترین سطح دولتمردان، میزان دارایی‌های سران حاکمیت و وابستگانش، هیچ نکته غافلگیرانه‌ای نداشت به جز اینکه شنیدن آن از زبان وزیر خارجه آمریکا بی‌سابقه بود. بخشی از سخنان پومپئو را می‌توان به حساب اراده دولت دونالد ترامپ برای افزایش فشارهای اقتصادی و نقشه راهی برای تقویت «کارزار فشار تبلیغاتی» گذاشت؛ اتفاقاً ساعاتی پیش از سخنرانی وی گزارشی در این مورد توسط رویترز منتشر شده بود. اما، وقتی به بازتاب‌های گسترده این سخنرانی نگاه می‌کنیم حتی گروه‌های مخالف و به اصطلاح «برانداز» در آن نقشه راه عملی نمی‌یابند که برای رسیدن به نتیجه ملموسی طراحی شده باشد.
بازتاب‌ سخنرانی پومپئو
متعاقب سخنان پومپئو سیل حملات و تهدیدهای متقابل بین مقامات ایرانی و آمریکایی و به تعبیری، جنگ لفظی بین دو طرف به راه افتاد. تهدید به بستن تنگه هرمز توسط حسن روحانی و تهدید متقابل دونالد ترامپ که چنانچه ایران به تهدیدهایش ادامه دهد با پیامدهای بسیار ناگواری روبه‌رو خواهد شد ادامه یافت. تهدید ترامپ توسط برخی از ناظران به طور ضمنی به معنی به‌کارگیری سلاح اتمی تعبیر شد. در واقع تکرار سخنان ترامپ از زبان جان بولتون مشاور امنیتی کاخ سفید این تفسیر گسترده تر را مطرح کرد. او به نقل از ترامپ گفت: «اگر ایران دست به اقدام منفی بزند هزینه‌ای را خواهند پرداخت که در گذشته تنها چند کشور مشابه آن را پرداخته‌اند».پس از بولتون نوبت سناتور لیندسی گراهام بود که رژیم ایران را رژیمی در جست‌وجوی بمب اتمی معرفی کند .همزمان یک رسانه استرالیایی از اقدام قریب‌الوقوع آمریکا برای انهدام مراکز و تاسیسات اتمی ایران خبر داد. این خبر با واکنش جناح میانه‌ روتر در دولت ترامپ مواجه شد و ژنرال جیم متیس، وزیر دفاع، در نشست خبری در مورد منبع خبر رسانه استرالیایی ابراز بی‌اطلاعی کرد و گفت «اطمینان دارم آن چیزی نیست که در حال حاضر مورد نظرباشد، و صریج بگویم، داستان‌سازی است».
بازتاب‌ سخنان روحانی

معلوم نیست آیا حسن روحانی واقعا منظورش از آنچه گفت بستن تنگه هرمز بود یا اینکه عمداً عبارت خود را در لفافه پیچید تا آنچنان تعبیر شود: «آنها معنی این حرف را نمی‌فهمند، چرا که این اصلا معنی ندارد که نفت ایران صادر نشود و آن وقت نفت منطقه صادر شود. اگر شما توانستید، این کار را بکنید تا نتیجه‌اش را ببینید». حرف روحانی -حساب شده و یا حساب نشده– خوشایند قاسم سلیمانی، فرمانده نیروهای قدس، دیگر فرماندهان سپاه، قرارگرفت.  پیام وزیر خارجه ایران، محمد جواد ظریف، و مُهر رجزخوانی بر گفته‌های مقامات آمریکایی؛ هشدار مجدد روحانی که «با دم شیر (ایران) بازی نکنید»؛ و اینکه «صلح با ایران مادر صلح‌ها و جنگ با ایران مادر جنگ‌ها است» مانند ترجیع‌بندی توسط سایر دولتمردان ایرانی و یا فرماندهان سپاه تکرار شد و به تیره‌تر کردن هرچه بیشتر فضای بین دو کشور کمک کرد.«مادر جنگ‌ها» سر نوشت صدام حسین و «ام‌المعارک» را در جنگ خلیج فارس یادآوری کرد و حتی برخی از ناظران وقوع جنگ بین ایران و آمریکا را غیر ممکن ندانستند.«مادر جنگ‌ها» سر نوشت صدام حسین و «ام‌المعارک» را در جنگ خلیج فارس یادآوری کرد و حتی برخی از ناظران وقوع جنگ بین ایران و آمریکا را غیر ممکن ندانستند.پس از روزها آتشباری لفظی، شرایط به سرعت علیه ایران تغییر کرد. «مادر جنگ‌ها» سر نوشت صدام حسین و «ام‌المعارک» را در جنگ خلیج فارس یادآوری کرد و حتی برخی از ناظران وقوع جنگ بین ایران و آمریکا را غیر ممکن ندانستند. به موازات آن وضعیت آسیب‌پذیر داخلی به شدت بحرانی شد و ریال ارزش برابری خود را با سایر ارزها باز هم از دست داد. دولت روحانی از دور دوم عمر سیاسی خود با بحران اقتصادی بی‌سابقه‌ای روبه‌ رو است.
تحلیل وضع موجود
به نظر می‌رسددرشرایط امروز  ایران و آمریکا از کلیه ابزارهای تبلیغاتی که در دسترس داشتند برای تحت فشار قرار دادن یکدیگر استفاده کرده‌اند. آمریکایی‌ها حتی تا پیشنهاد مذاکره مستقیم هم پیش رفتند. مقامات ایرانی که قبلاٍ مدعی بودند ترامپ در خلال سفر اخیر رئیس‌جمهوری ایران به نیویورک «هفت بار برای مذاکره با او تماس گرفته بود» این بار با یک پیشنهاد علنی مواجه شدند. در آخرین تحول در رابطه دو کشور دونالد ترامپ صراحتاً و «بدون هیچ پیش شرطی» در حاشیه سفر نخست وزیر ایتالیا به واشنگتن، پیشنهاد دیدار با رئیس‌جمهوری ایران را مطرح کرده است.پیشتر شایعاتی مانند سفر وزیر خارجه عمان برای میانجی‌گری شنیده شده بود .در این میان، فکر ناتو عربی و تشکیل اتحادیه نظامی بین آمریکا، عربستان سعودی، بحرین، امارات متحده، و قطر به اضافه مصر و اردن مطرح و گفته شد ممکن است تا ماه اکتبر (حدود زمانی که فاز دوم تحریم‌ها علیه ایران آغاز می‌شود) تحقق پیدا کند.نشریه نشنال اینترست نیز در مقاله‌ای ادعا کرد «اسرائیل ممکن است تا ۳۰۰ اسلحه اتمی داشته باشد. و بخشی از آن در اقیانوس است». خبری که می‌تواند به معنی امکان به‌کارگیری این جنگ‌افزار برای نابودی تاسیسات اتمی ایران و یا هر دشمن فرضی دیگری باشد.به موازات این تحولات کم کم انتقاد از روحانی و اینکه نباید مقامات ایران با آمریکا بدون در نظر گرفتن «ملاحظات دیپلماتیک» به جر و بحث لفظی بپردازند مطرح شد و حشمت الله فلاحت پیشه رئیس کمیته امنیت ملی مجلس شورای اسلامی گفت: «جنگ احتمالی بین دو کشور تبدیل به یک جنگ گسترده خواهد شد و کل منطقه و جهان را درگیر خودش خواهد کرد». حتی روزنامه محافظه کار جمهوری اسلامی به روحانی توصیه کرد اعتدال را در گفتار خود حفظ کند و به سخنان آمریکایی‌ها با سخنان تند پاسخ ندهد. مسیح مهاجری درسرمقاله روزنامه شنبه ششم مرداد جمهوری اسلامی خطاب به روحانی می‌گوید: «رجزخوانی‌های هماهنگ ترامپ و پومپئو، دامی است که برای کشاندن شما به داخل آن پهن شده است وشما نباید به این دام بیافتید.»
پیچیده‌تر از همیشه

به نظر می‌رسد روابط ایران و آمریکا بسیار پیچیده‌تر از همیشه است: از طرفی مشاهده می‌کنیم مقام‌های آمریکا تصمیم قطعی دارند فشارها را بر ایران بیفزایند و این کشور را محدود کنند. از طرف دیگر دونالد ترامپ از آمادگی برای یک توافق واقعی با ایران قبل از تشدید فشارها سخن می‌گوید. این دوگانگی تنها از منظر استراتژیک قابل فهم است. براساس اصل تصاعد در استراتژی، وقتی اصطکاک بین دو طرف متخاصم به بالاترین پله نردبان صعود کند دو حالت قابل تصور است: یا از طریق مذاکره و گفت‌ وگو باید از حالت مخاصمه خارج شد و یا اینکه از طریق توسل به جنگ به بن‌بست موجود خاتمه داد.دونالد ترامپ، مایک پومپئو، و یا جان بولتون سعی می‌کنند این منازعه را به سمت تصاعد سوق بدهند، در عین حال همانطور که در مورد کره شمالی شاهد بوده ایم باب مذاکره را هم باز می گذارند. به همین دلیل ترامپ صحبت از توافق می‌کند و اگر ایران حاضر به مذاکره باشد، آمادگی توافق را هم دارد، در عین حال شایعات جنگ با ایران هم مطرح است گرچه ژنرال متیس، وزیر دفاع، آن را داستان‌پردازی» تلقی می‌کند و به عبارتی راه را برای توافق باز می‌گذارد. پیشنهاد مذاکره بدون پیش شرط ترامپ نشان می‌دهد آمریکا مجموعه‌ای از انتخاب‌ها را سبک و سنگین می‌کند در حالی که ایران هیچ طرح و نقشه عملی برای مذاکره در اختیار ندارد و لذا منتظر جنگ است.
توافق مورد نظر ترامپ
فرمول مطلوب دونالد ترامپ چند لایه است: از نظر فعالیت هسته‌ای تضمین عدم حرکت ایران به سمت تولید بمب برای دراز مدت مطلوب آمریکا است ولی او بر همیشگی بودن آن اصرار خواهد ورزید. در بُعد فعالیت‌های موشکی و اقدامات منطقه‌ای احتمالا می‌تواند تا حد احترام به حق دفاع مشروع ایران نرمش به خرج بدهد به شرطی که تهدیدی متوجه اسراییل نشود. چاشنی این فرمول امتیازات اقتصادی و دیپلماتیک حتی تا برقراری مناسبات کامل اقتصادی، سیاسی و کنسولی خواهد بود که البته به صورت مرحله‌ای پیش خواهد رفت.آیا نشانه‌ای که بیانگر آمادگی ایران برای توافق با آمریکا باشد، وجود دارد؟
چنین نشانه‌ای در حال حاضر وجود ندارد، گرچه پیشنهاد مذاکره بدون پیش‌شرط می‌تواند برای ایران آزمونی مفید باشد. فعلاً توپ در زمین ایران است ولی چالش‌ها در دو طرف ادامه خواهد یافت. تا رسیدن به نقطه‌ای برای شروع مرحله گره‌گشایی عوامل مثبت و منفی زیر را نباید از نظر دور کرد:
- ایران امیدوار است دیوان بین المللی دادگستری به شکایتی که در چارچوب پیمان مودت ۱۹۵۵ مطرح کرده تا یک ماه دیگر رای مثبت بدهد و این رای بتواند توافق اتمی را حفظ کند.
- ایران همچنین امیدوار است شکاف موجود بین آمریکا و اروپا از فشار تحریم‌ها بکاهد. در چنان صورتی ایران حاضر به مذاکره با آمریکا نخواهد شد. وزیر خارجه ایران در جایی گفت: «من خام نیستم که بگویم ما می‌توانیم بین آمریکا و اروپا درگیری ایجاد کنیم. شکافی بین آنها وجود دارد که ما باید از آن استفاده کنیم، نیاز نداریم که پل شکاف آنها باشیم».
- شروع تحریم‌های بیشتر موجب وخیم‌تر شدن روابط می‌شود.
- تحولات منطقه‌ای و احتمال اقدامات نظامی در همسایگی ایران، عربستان، اسرائیل محتمل است.
- عامل مهم دیگر فشارهای داخلی و ترس جمهوری اسلامی است اندیشه‌ای که در میان بسیاری از ایرانیان، اوپوزیسیون خارج، و بسیاری از اعضای دو حزب دموکرات و جمهوری‌خواه آمریکا نیز طرفدار دارد.