رییس اداره عملیات بازار بورس انرژی در دومین قسمت گفت وگوی اختصاصی خود با پایگاه اطلاع رسانی بازار سرمایه (سنا) ، کل فرآیند و شیوه معاملات برق در این بازار را تشریح کرد.
 
به گزارش پایگاه اطلاع رسانی بازار سرمایه (سنا)، متن کامل گفت وگوی خبرنگار سنا با محمد حسین عسگری در ذیل آمده است :

* معاملات برق در بازار فیزیکی بورس انرژی چطور انجام می شود؟

عرضه‏کنندگان پذیرش شده در بورس انرژی می‏توانند برق تولیدی خود را در قالب قراردادهای نقدی، نسیه و سلف در تابلو برق در بازار فیزیکی بورس انرژی عرضه نمایند. بر این اساس نیروگاه‏های مذکور از طریق شرکت‏های کارگزاری درخواست عرضه مقدار مشخصی از دارایی ثبت شده (ظرفیت تولید) خود نزد شرکت سپرده‏گذاری مرکزی اوراق بهادار و تسویه وجوه را به بورس انرژی اعلام می‏نمایند.

این درخواست باید حاوی اطلاعات قیمت پایه، مقدار عرضه، حداکثر مقدار افزایش عرضه، تاریخ تحویل، دوره تحویل، نوع قرارداد و سایر شرایط مرتبط باشد. درخواست مذکور پس از بررسی در بورس انرژی جهت تائید و بررسی تضامین و سپرده‏های مورد نیاز جهت عرضه به شرکت سپرده‏گذاری (اتاق پایاپای) ارسال می‏گردد. پس از تائید اتاق پایاپای، اطلاعیه عرضه نیروگاه در سایت اطلاع‏رسانی بورس انرژی منتشر می‏شود.

همانطور که پیشتر اشاره شد، معاملات در بازار فیزیکی بسته به تعداد عرضه‏کنندگان در یک نماد معاملاتی و شرایط عرضه به سه روش حراج حضوری، معاملات تمام الکترونیکی و عرضه یکجا انجام می‏پذیرد. پس از انجام معاملات و تائید قطعیت آن توسط بورس انرژی، اطلاعات حجم، دوره تحویل و تاریخ شروع تحویل جهت انجام تحویل فیزیکی به شرکت مدیریت شبکه برق ایران (بهره‏بردار مستقل شبکه سراسری برق کشور) ارسال می‏گردد و در موعد تحویل به خریداران تحویل داده می شود.

         *     قراردادهای سلف موازی استاندارد برق با چه ساز و کاری انجام می گیرد؟

قرارداد سلف موازی استاندارد برق به عنوان نخستین اوراق بهادار مبتنی بر کالا در تابلو قرارداد سلف موازی استاندارد بازار مشتقه بورس انرژی در اولین جلسه هیات پذیرش این بورس در تاریخ 12دی91 پذیرفته شده است.

به طور کلی مطابق تعریف ارائه شده در دستورالعمل معاملات کالا و اوراق بهادار مبتنی بر کالا در بورس انرژی، "در قراردادهای سلف موازی استاندارد مقدار معینی از دارایی پایه براساس مشخصات قرارداد سلف موازی استاندارد به فروش می‌رسد. وجه قرارداد مذکور در هنگام معامله و طبق زمانبندی تعیین شده در مشخصات قرارداد پرداخت می‎شود و دارایی پایه در سررسید تحویل خریدار می‎  شود .

در طول دورۀ معاملاتی قرارداد، خریداران می‌توانند به فروش قرارداد سلف موازی استاندارد به میزان خریداری شده به شخص دیگری اقدام نمایند. این دو قرارداد از هم مستقل بوده و فروشنده به استناد گواهی سلف موازی استاندارد، خریدار را به فروشنده اولیه جهت تحویل فیزیکی حواله می‌دهد. در این حالت پذیرندۀ حواله مسئولیت مراجعه به فروشنده اولیه را پذیرفته و حق رجوع به فروشنده در معامله ثانویه را ندارد."

دارایی پایه این قرارداد، بسته برق (انرژی الکتریکی) معادل یک "مگاوات" در هر ساعت از "دوره مصرف" در "دوره تحویل" می‎باشد. عرضه‎‎کنندگان این قرارداد، نیروگاه‎ها و شرکت‎های تولید برق و خریداران آن مصرف‎کنندگان واقعی برق (شامل شرکت‎های توزیع، خرده‎فروش‎ها و مصرف‎کنندگان بزرگ) هستند.

قراردادهای سلف موازی استاندارد برق بر اساس رژیم باری مصرف در شبکه سراسری برق کشور دارای 4 نوع "دوره مصرف"، بار پایه (24 ساعت روز)، کم باری (8 ساعت در روز)، میان‎باری (12 ساعت در روز) و پرباری (4 ساعت در روز) می‎باشد که ساعات آغاز و پایان دوره‎های مذکور به طور سالانه توسط وزارت نیرو اعلام شده و توسط بورس انرژی اطلاع‎رسانی می‎ شود.

همچنین "دوره تحویل" این قراردادها نیز به صورت روزانه، هفتگی، ماهانه، فصلی و سالانه است. بدین ترتیب این قراردادها، با توجه به دوره مصرف و دوره تحویل به بیست نوع قرارداد قابل تقسیم بندی هستند. برای مثال قرارداد سلف موازی استاندارد برق بار پایه روزانه، پرباری هفتگی، میان‎باری ماهانه یا کم‎باری فصلی.

با توجه به مشخصات فعلی این نوع قراردادها، کلیه قراردادها در موعد تحویل منجر به تحویل فیزیکی می‎شوند و امکان تسویه نقدی قراردادها در تاریخ سررسید وجود ندارد. با عنایت به ماهیت این نوع قراردادها، کلیه ثمن معامله باید به عنوان پیش پرداخت پیش از ثبت سفارش در سامانه معاملاتی توسط خریدار پرداخت شود.

عرضه اولیه این نوع قراردادها به صورت حراج ناپیوسته در روز بازگشایی نماد می‎باشد و محل تحویل دارایی پایه در موعد سررسید نیز نقطه مرجع داد و ستد (هاب) شبکه سراسری برق کشور تعیین شده است بدین ترتیب خریداران و فروشندگان، هزینه ترانزیت و تلفات از نقطه مرجع (هاب) شبکه تا محل تولید یا مصرف خود را به طور جداگانه در فواصل زمانی معین به بهره‏بردار شبکه سراسری برق کشور (شرکت مدیریت شبکه برق ایران) می‏پردازند.

واحد پولی این نوع قراردادها ریال است و حداقل تغییر قیمت سفارش‎های خرید و فروش نیز معادل 10 ریال تعیین گردیده است. همچنین محدودیتی برای نوسان قیمت روزانه این نوع قراردادها در چارچوب قوانین و مقررات وزارت نیرو وجود ندارد.

هر قرارداد دارای یک نماد معاملاتی منحصر به فرد مطابق ضوابط تعریف نمادهای معاملاتی مصوب هیات مدیره شرکت بورس انرژی می‎باشد. نمادهای معاملاتی قراردادهای سلف موازی استاندارد برق با دوره تحویل روزانه، 30 روز پیش از تاریخ تحویل بازگشایی می‎شوند. گشایش نمادهای هفتگی، ماهانه، فصلی و سالانه نیز به ترتیب چهار هفته، یک ماه، یک فصل و یک سال قبل از تاریخ شروع تحویل قراردادهای مذکور می‎باشد. همچنین کلیه نمادهای معاملاتی، سه روز پیش از شروع دوره تحویل متوقف می‎گردند و اطلاعات میزان خرید و فروش تولیدکنندگان و مصرف‎کنندگان جهت تحویل فیزیکی به شرکت مدیریت شبکه برق ایران ارسال می‎گردد. در حد فاصل بازگشایی تا توقف یک نماد معاملاتی، خریداران قراردادهای این نماد قادر به بازفروش قراردادهای خود به سایر خریداران هستند.

        * در حال حاضر خریداران و فروشندگان معاملات برق در بورس انرژی چه نهادها و شرکت‏هایی هستند؟
با توجه به اعلام وزارت نیرو، در حال حاضر 15 نیروگاه خصوصی (نیروگاه‏های پرند، قم، سمنان، گیلان، کاشان، شهید منتظری، سبلان، ارومیه، خوی، یزد، نیشابور، مشهد، شریعتی، سنندج و مایع‏سازی گاز) با مجموع ظرفیت قابل عرضه 3752 مگاوات در ساعت همچنین 11 شرکت توزیع نیروی برق (شرکت‏های توزیع نیروی برق تهران بزرگ، استان البرز، نواحی تهران، مازندران، استان اصفهان و استان خراسان رضوی، اهواز، سیستان و بلوچستان، شیراز، جنوب استان کرمان و استان بوشهر) به ترتیب فروشندگان و خریداران معاملات برق بورس انرژی را تشکیل می‏دهند.

البته با توجه به تلاشهای به عمل آمده برنامه‏ریزی شده است تا در آینده‏ای نزدیک علاوه بر کلیه شرکت‏های توزیع نیروی برق، شرکت‏های خرده‏فروشی و بازرگانی برق و مصرف‏کنندگان بزرگ نیز پس از دریافت کد معاملاتی با انجام هماهنگی‏های لازم امکان تامین برق مصرفی خود از بورس انرژی را داشته ‏باشند. همچنین سایر نیروگاه‏ها و تولید‏کنندگان خصوصی و دولتی برق نیز پس از پذیرش در بورس انرژی و انجام هماهنگی‏های لازم با وزارت نیرو، قادر به عرضه برق تولیدی خود در بازار فیزیکی یا بازار مشتقه بورس انرژی هستند.
    *       خرید یا فروش برق در بورس انرژی چه مزیت‏ها و امتیازاتی برای خریداران و فروشندگان برق دارد؟

به طور کلی بورس‏ها دارای چهار کارکرد اساسی مدیریت ریسک و توزیع آن، ایجاد شفافیت، ایجاد بستر مناسب جهت کشف صحیح و عادلانه قیمت و ایجاد رقابت بین خریداران و فروشندگان می‏باشند. بر این اساس، ایفای کارکردهای مذکور توسط بورس انرژی در مورد
معاملات کالای برق نیز مانند سایر کالاها قابل تصور است.
 
علیرغم تجربه 10 ساله راه‏اندازی بازار برق در کشور، متاسفانه پرداخت‏های واقعی و به موقعی به نیروگاه‏ها انجام نپذیرفته است و این امر به ویژه برای تداوم فعالیت و توسعه ظرفیت نیروگاه‏های بخش خصوصی که در حال حاضر حدود 38 درصد ظرفیت تولید برق کشور را در اختیار دارند، اثرات نامطلوبی را به همراه داشته است. در حالی‏که در بورس انرژی نیروگاه‏ها نه تنها دغدغه دریافت بهای برق تولیدی خود را ندارند بلکه می‏توانند با پیش‏فروش برق تولیدی خود اقدام به تامین مالی کنند. در بازار برق موجود در شرکت مدیریت شبکه برق ایران، معاملات به صورت روزانه انجام می‏پذیرد در حالیکه در بورس انرژی امکان فروش برق در قالب قراردادهای استاندارد در افق‏های زمانی هفتگی، ماهانه، فصلی و سالیانه وجود دارد.

از سوی دیگر، خریداران نیز امکان پیش‏خرید برق و تامین برق با قیمت‏های مناسب‏تر را دارا هستند. همچنین رقابت ناشی از کنش و واکنش مستمر خریداران و فروشندگان علاوه بر کمک به کشف صحیح قیمت این حامل انرژی، سیگنال‏های صحیحی نیز از وضعیت صنعت برق کشور برای مدیران و کارشناسان بخش‏های مختلف اقتصادی و صنعت برق کشور به نمایش می‏گذارد.

نیروگاه‏های پذیرش شده در بورس انرژی علاوه بر برخورداری از مزیت دریافت نقدی بهای برق تولیدی و تامین مالی ناشی از پیش‏فروش برق، مطابق ماده 6 قانون توسعه ابزارهای نوین مالی، مشمول10 درصد بخشودگی مالیاتی از مالیات بر در آمد حاصل از فروش برق عرضه شده خود در بورس انرژی نیز می‏گردند. همچنین بر اساس ماده 17 قانون توسعه ابزار های مالیاتی جدید و بند 10 قانون بودجه سال 89 خرید و فروش کالا های پذیرفته شده در بورس‏های کالایی (از جمله بورس انرژی) که با رعایت مقررات حاکم بر این بورس‏ها مورد داد ستد قرار می‏گیرند توسط وزارتخانه‏ها و دستگاه‏های دولتی و عمومی و اجرایی نیاز به برگزاری مناقصه یا مزایده و تشریفات مربوط به آنها ندارد.

    *    در صورتی که یک نیروگاه در بورس انرژی به تعهدات خود عمل نکند، برق مصرفی خریدار قطع می‏شود؟

خیر. به هیچ وجه. بر اساس توافقات به عمل آمده با وزارت نیرو، کلیه معاملات انجام شده در بورس انرژی پس از تائید بورس انرژی قطعی تلقی شده و در صورت تخلف یا قصور تولید کننده در روز تحویل در تولید برق فروخته شده، شرکت مدیریت شبکه برق ایران میزان عدم ایفای تعهدات تولیدکننده را مطابق قوانین و مقررات بازار روز فروش خود جبران می‏نماید و در عوض هزینه تامین برق مذکور را از تولید کننده مطالبه می‏نماید.

ذکر این نکته ضروری است که شرکت‏کنندگان فیزیکی در بورس انرژی و بازار برق شرکت مدیریت شبکه یکسان بوده و امکان منظور کردن هزینه‏های تامین برق تولیدکنندگان در بازار برق این شرکت در صورت عدم ایفای تعهدات آنها در بورس انرژی وجود دارد. به طور مشابه، در صورت مصرف واقعی مازاد خریداران بورس انرژی، مصرف مازاد از طریق بازار روزفروش شرکت مدیریت شبکه تامین شده و هزینه‏های تامین آن نیز در این بازار از مصرف‏کننده اخذ می‏گردد. در صورت کمتر بودن مصرف واقعی خریداران از مقدار خریداری شده آنها در بورس نیز راهکارهایی برای عرضه این مقدار مازاد در بازار شرکت مدیریت شبکه برق ایران در نظر گرفته شده است.

 

  *     آیا وجود محدودیت‌های انتقال در شبکه سراسری برق کشور مانع از انجام معاملات برق در بورس انرژی نمی‏شود؟

به واسطه برخی ملاحظات فنی، شبکه‌های انتقال برق همواره محدودیت‏ها و قیودی روی نتایج معاملات بازار برق تحمیل می‏نمایند که باعث می‌شود لزوماً کلیه قراردادهای معامله شده خریداران و فروشندگان در این بازارها علیرغم توانایی تولیدکنندگان و مصرف‏کنندگان برای تولید و مصرف، امکان تحویل فیزیکی نیابند.

در بورس انرژی، این دغدغه با تعامل تنگاتنگ با بهره‏بردار مستقل سیستم (شرکت مدیریت شبکه برق ایران) برطرف شده است. بدین گونه که تنها تبادلاتی قابل معامله در بورس خواهند بود که پیش از انجام معامله، امکان‏پذیری تحویل آن توسط بهره‏بردار مستقل سیستم تضمین شده باشد. به عبارت دیگر، بهره‏بردار شبکه انتقال با توجه به شرایط عرضه و تقاضای برق همچنین قیود انتقال در شبکه سراسری و سایر محدودیتهای فنی، حجم قابل معامله تولیدکنندگان و سقف خرید شرکت‏های خریدار در بورس انرژی را به گونه‏ای تعیین و اعلام می‏کند که انجام معاملات مذکور منجر به بروز پرشدگی (تراکم) در خطوط انتقال و ناپایداری شبکه سراسری نشود.