عضو جامعه حسابداران رسمی ایران به بررسی اثراتی که ویروس کرونا بر اقتصاد جهان داشته پرداخت وگفت: جهان در معرض تهدید بزرگ مالی قرار گرفته و بازارهای مالی دنیا به لرزه درآمده است.

 

به گزارش پایگاه خبری بورس پرس، غلامحسین دوانی با انتشار مطلبی تحت عنوان "چالشی که کرونا‌ ویروس برای حسابرسان به همراه آورد" در روزنامه شرق اعلام کرد: شیوع اپیدمی کرونا طی دو ماه گذشته جهان را تحت تأثیر قرار داده و بازارهای مالی را به لرزه درآورده است زلزله ای به مراتب گسترده تر از انجه در سال 2008 رخ داد. به‌طوری‌که شاخص S&P 500 هفته گذشته بزرگ‌ترین افت روزانه را تجربه کرد.

این ویروس نمونه بارز تهدیدات در حال ظهوری است که بیل گیتس نیز به‌ آن اشاره کرده بود. پیش‌بینی برخی از آنها بسیار سخت و قضاوت بر اثرات نهایی آنها دشوار است اما بی تردید 19 COVID تهدیدی آشکار برای سلامتی،رفاه عمومی و اقتصاد جهان بوده و فروپاشی برخی بنگاه‌های مالی و حتی دولت‌های مقهور این اپیدمی ویرانگر را هشدار می‌دهد.

بنگاه‌های اقتصادی سراسر جهان هر چند دیر اما  این خطر را درک کرده‌اند زیرا از جنس خطرات مالی نیست که کارگزاران ریاضی و مدل‌سازی پورتفولیو از پس آن برآیند. کرونا ویروس که می‌تواند تداوم بنگاه‌های اقتصادی را تهدید کند، موجب شده موضوع حسابرسی سال جاری بنگاه‌های مالی و اقتصادی اهمیتی دو صد چندان پیدا کند. بنابراین حسابرسان باید در سال جاری به خطرات روز افزون حسابرسی توجه خاصی داشته باشند.

در‌این‌میان نقش حسابرسان داخلی و خارجی با توجه به مهارت‌ها و موقعیت‌های منحصر‌به‌فرد هر کدام ، می‌تواند ارزشمند باشد. آنها باید بلافاصله طیف گسترده‌ای از خطرات فوری را درک و ارزیابی کنند. بنابراین باید تلاش‌های گسترده‌ای برای شناسایی تمام تهدیدات احتمالی و  ارزیابی تأثیر آنها بر تداوم فعالیت بنگاه داشته باشند.

حسابرسی داخلی برنامه ای است که به صورت عینی تهدیدات را برطرف می‌کند. آنها از طریق مکالمات با مدیریت و مشارکت در انواع فعالیت‌ها، می‌توانند ارزیابی کنند که چگونه طیف وسیعی از خطرات مستقیم و غیرمستقیم در زنجیره تأمین کالا و ایفای تعهدات طرف‌ها تداوم فعالیت شرکت را با خطر مواجه خواهد کرد.

محصول گزارش حسابرسی حتی در زمانی که اظهار‌نظری مقبول ارائه شود، قطعی نبوده و همراه با ریسک و خطر است زیرا حسابرس در بند دامنه رسیدگی تأکید دارد که مسئولیت مؤسسه، اظهارنظر درباره صورت‌های مالی یاد‌شده براساس حسابرسی انجام‌شده طبق استانداردهای حسابرسی است.

مهم‌ترين موضوعات مورد تأكيد انجمن‌هاي حرفه‌اي حسابرسي که در شرايط فعلي بايد مد نظر حسابرسان کشور قرار گيرد، عبارت‌اند از:

1- انبارگرداني : در شرايط کنونی به‌دليل قرنطينه‌ نواحي خاص و همچنين شيوع بيماري عملا نه‌تنها در ايران بلکه در جهان با مشکل مواجه شده است. البته مي‌توان براي انبارگرداني به‌جاي شمارش فيزيکي و نظارت حضوري از ساير روش‌هايي که استانداردهاي حسابرسي مجاز شمرده استفاده كرد.

2- ارزيابي موجودي کالا : زنجيره تأمين در شرايط فعلي مختل شده و سطح توليد ممکن است تحت تأثير قرار گيرد. اگر مشتري یا ظرفيت توليد کاهش يافته باشد، ممکن است هزينه‌هاي سربار آنها به‌طور معمول به موجودي اختصاص نيابد. علاوه‌براين، موجودي که به دليل محدوديت سفر قابل انتقال نيست، ممکن است براي اختلالات ارزيابي شود. در نهایت، تغييرات قيمت و کاهش سطح تقاضا نيز بايد مورد توجه قرار گيرد.

‌3- خطرات اعتباري و نقدينگي: مشتريان ممکن است با مشکل مالي مواجه شوند و منجر به ريسک اعتباري اضافي، بالاتر از حد معمول بدهي‌هاي بد و حتي اختلالات بالقوه و خاموش شود. جريان نقدي ناشي از عمليات نيز ممکن است تحت تأثير قرار گيرد. خطرات نقدينگي که اغلب توسط تحليلگران مورد بررسي قرار مي‌گيرند، بايد افشا شود. برای مثال در شرايط تحريمي انتقال يا احراز واقعي تملک منابع درآمدي حاصل از صادرات که در خارج از ايران قرار دارد، بايد اثبات شوند.در غير اين‌ صورت ممکن است حداقل بخشي از اين درآمدها مشابه برخي درآمدهاي تعدادي شرکت‌هاي صادراتي مورد تعرض غير اعم از کارگزار صراف و يا دلالان دلواپس تحريم قرار گرفته باشد.

4- کمک‌هزينه ارزيابي دارايي‌هاي معوق مالياتي: اگر تخمين‌هاي درآمدهاي شرکت‌هاي تابعه خارجي تغيير کند، ممکن است مديريت مجبور باشد در برخي از راهبردهاي مالياتي تجديدنظر کند يا ممکن است قادر به تحقق کل دارايي‌هاي معوق مالياتي نباشد. اين حوزه ديگري است که حسابرسان هنگام ارزيابي برآوردهاي مهم بايد با دقت در نظر بگيرند.

5- ارزيابي سرقفلي شرکت‌هاي تابعه در مناطق آسيب‌ديده جهان: ارزيابي مجدد ارزيابي‌ها و پيش‌بيني‌هاي حسابداري کليدي ممکن است منجر به اختلال فوري سرقفلي شود. اگر مديريت بر اين باور باشد که شرايط در حال تحول منجر به بيش از يک واقعه تحريک‌آميز در طول سال آينده مي‌شود، ممکن است نياز باشد که سرقفلي بيش از يک بار در سال جاري ارزيابي و آزمايش شود.اين موضوع در مورد ساير دارايي‌هاي نامشهود نيز صادق است.

6- پوشش ريسک : ممکن است با سطوح بالاتر از حد انتظار پيش‌بيني شود که منجر به سطوح بالاتر ناکارآمدي در تشخيص درآمدها شود. مشتريان  ممکن است احتمال وقوع يک معامله پيش‌بيني شده محافظت‌شده با عواقب فوري احتمالي سود را مجددا تصور کنند. سرانجام، مديريت ممکن است دوباره به فکر استراتژي‌هاي محافظت از خود باشد.

7- اندازه‌گيري و وضعيت تأمين اعتبار بازنشستگي و ساير برنامه‌هاي پس از بازنشستگي: بازده مورد انتظار دارايي‌هاي طرح و وضعيت بودجه برنامه‌ها ممکن است با توجه به عدم ثبات در بازارهاي مالي مجددا بازبيني شود. اين مورد عملا در ايران وجود ندارد.

8- وقايع بعد از تاريخ ترازنامه: اوضاع مربوط به شيوع کرونا روزانه و گاه حتي ساعتي در حال تحول است. حسابرسان بايد اطمينان حاصل كنند كه بررسي و بررسي مجدد صورت‌هاي مالي سالانه و موقت تا زماني که گزارش جمع مي‌شود، روي دادها و رويدادهاي بعدي به‌طور مناسب افشا شده‌اند. اگر يک رويداد بعدي فقط اطلاعات اضافي را در مورد شرايط موجود در پايان دوره گزارش ارائه دهد، حتي ممکن است نياز به تعديل در صورت‌هاي مالي داشته باشد.

9- افشاي مناسب: رويدادهايي که به طور قابل‌توجهي روي کار و فعاليت مشتريان تأثير مي‌گذارد، ممکن است نياز به افشاگري‌هايي را هم در صورت‌هاي مالي و هم در خارج از صورت‌هاي مالي، به‌ویژه در گزارش‌های سالانه و ادواري هيئت‌مديره را فراهم كند.

10- مسائل حسابرسي بحراني و ارتباط با کميته‌هاي حسابرسي: تعدادي از برآوردها و مفروضات مهم حسابداري ممکن است تحت تأثير شيوع کرونا
قرار داشته باشد و بايد در گزارش حسابرس منعکس شوند. در اين صورت، حسابرسان بايد با کميته حسابرسي گفت‌وگو کنند. شکي نيست که کميته‌هاي حسابرسي درباره آمادگي واحد مورد رسيدگي براي بروز چنين بحراني در هنگام توسعه، پاسخ‌هایي خواهند داشت.

11- درحالي‌که کرونا خطرات حسابرسي را تشديد كرده حسابرسان بايد با مشارکت با کميته حسابرسي، ارزش خود را به‌عنوان يک مشاور تجاري قابل اعتماد نشان دهند. به گزارش وال‌استريت‌ژورنال، حسابرسان خارجي با مشترياني که در کشورهايي تحت تأثير تاج ويروس قرار دارند، مي‌توانند کارها را دشوار يا حتي غيرممکن بدانند، زيرا سفر به‌طور فزاينده‌اي مشکل‌ساز مي‌شود.

12- ازآنجاکه مهم‌ترين دارايي‌هاي مؤسسات حسابرسي ثروت انساني يعني کارکنان آن هستند، هر يک از مؤسسه‌هاي حسابرسي موسوم به Big Four به‌دليل نگراني از سلامتي حسابرسان توصيه کرده‌اند که به چين سفر نشود. درحالي‌که بخش عمده‌اي از حسابرسي مي‌تواند از راه دور انجام شود، برخي ديگر مانند شمارش موجودي عمومي، به‌دليل معيارهاي حسابرسي خاص به حضور فيزيکي نياز دارند.

 اين امرموجب شده شركت‌ها براي انجام خواسته حسابرسان راهي براي برآورده‌كردن الزامات بدون سفر به مناطق آسيب‌ديده پیدا کنند و يا گزارش‌های حسابرسي سال جاری با استفاده از ساير روش‌ها درمورد موجودي‌ برداري پايان دوره صادر شود. سازمان بورس آمريكا به‌عنوان مرجع استاندارد گذار و مقام ناظر بازار سرمايه در نظر دارد راهکار خاصی مانند راهکاري که ‌به‌خاطر توفان مايکل در سال 2018 صادر کرد، انجام دهد.

13- مديريت بنگاه‌ها به احتمال زياد بحث درباره خطرات مربوط به مسافرت شغلي، ارزيابي قابليت‌هاي کارمندان از راه دور را براي دوره‌هاي بالقوه طولاني شروع و تعيين کرده است که آيا مي‌توان با توجه به وقفه در زنجيره تأمين و اطمينان از ارتباط دوطرفه مؤثر با کارمندان عمليات حساس کسب‌وکار را به مکان‌هاي مختلف منتقل کرد.

حسابرسي داخلي در چنين شرايطي وظيفه دارد عملکرد مديريت را درباره اختلالات احتمالي در سرويس‌هاي ذخيره داده‌هاي خارج از کشور، چگونگي شيوع اين بيماري را که بر رفتارهاي خريد مشتري تأثيرگذار است و همچنين توانايي يا اختلال در ارائه خدمات فني به مشتريان را ارزيابي كند تا بتواند رهنمودهاي لازم را درباره خلاصي از اين مخمصه به مديريت ارائه دهد.

بسياري شرکت‌هاي فناوري و خدماتي از جمله مؤسسات حسابرسي آمريكاي شمالي ارجاع کار به کارکنان را از طريق دورکاري با نظارت خاص کنترل IP رايانه کارکنان انجام مي‌دهند به‌طوري‌که امکان دوز و کلک براي کارکنان و از زير کار دررفتن عملا وجود ندارد.

1- حسابرسي داخلي وظيفه دارد به سازمان خود درباره فکرکردن فراتر از خطرات فوري مشاوره دهد. به‌ طور مشخص در مواقع بحراني تهديد‌های سايبري و خطر تخريب شهرت شرکت دوچندان مي‌شود.

2- حسابرسان داخلي بايد به سازمان خود درباره فکرکردن درمورد پيامدهاي بلندمدت اين بحران مشاوره دهند زيرا تأثير کرونا بر عملکرد بنگاه و کل اقتصاد به‌طور بالقوه ممکن است براي ماه‌ها يا حتي سال‌ها ادامه داشته باشد. سازمان‌ها بايد بررسي اين مهم را که چگونه يک اختلال گسترده مي‌تواند بر زنجيره‌هاي تأمين، بهره‌وري، پيش‌بيني رشد تجارت، جريان پول، انتظارات سود و موارد ديگر تأثير بگذارد، به‌صورت عاجل در دستور کار قرار دهند.

3- سازمان‌ها همچنين بايد برنامه‌ها را درباره چگونگي مديريت گزينه‌هاي مختلف پس از همه‌گيرشدن اين ويروس، مانند سرعت زياد توليد براي پاسخ به تقاضاي تأخير، تدوين كنند. مشخص است مشاغلي که براي اولين‌بار پس از يک فاجعه طبيعي افتتاح مي‌شوند، غالبا در درازمدت به بهترين وجه خدمات مالي را ارائه مي‌کنند.

4- به نظارت و به‌روزکردن تفکر و يافته‌ها ادامه دهيد. خطرات در حال ظهور، به لحاظ ماهيت، غيرقابل پيش‌بيني هستند. مديريت و حسابرسي داخلي بايد به‌طور مداوم آنچه را در داخل و خارج از سازمان اتفاق مي‌افتد نظارت و در ايجاد تغييرات بلافاصله عمل کنند. حسابرسي داخلي براي کمک به مديريت در برقراري اين ارتباط از موقعيت مناسبي برخوردار است.

5- حسابرسي داخلي عينيت، چشم‌انداز، روند و موقعيت منحصر‌به‌فرد را در يک سازمان به ارمغان مي‌آورد. براي اينکه به‌عنوان حسابرس داخلي بتوانيد مؤثر و قابل اعتماد باشيد، نخست بايد وظيفه اصلي و اهداف سازمان را شناخته تا خطراتي که اين وظايف و اهداف را تهديد مي‌کند، پيش‌بيني و درک كنيد. بنابراين درک مفهومي استراتژي و عمليات سازمان براي ديدن کامل چشم‌انداز ريسک ضروري است.

6- حسابرسي داخلي بايد اين اطمينان را به مديريت در شرکت‌هاي موفقي که فرهنگ سازماني آنها همکاري در سراسر سازمان را براي توسعه برنامه‌هاي تجاري سازگار با اختلالات بازار مانند اپيدمي کووید 19 ترغيب مي‌کند، ارائه دهد.

7- برخي ممکن است سقوط در بازارها، پوشش خبري مداوم و وسواس رسانه‌هاي اجتماعي با کووید 19 را يک واکنش بيش از حد تصور کنند. اما حتي اگر اپيدمي موجود بوده و تأثيرات اقتصادي موقتي و خفيف باشد، اين شيوع فرصتي براي بررسي توانمندي‌هاي شرکت‌ها، تقويت برنامه‌هاي آنها براي مديريت هرگونه بحران مهم و موقعيت حسابرسي داخلي به عنوان يک شريک و مشاور قابل اعتماد فراهم مي‌کند.

8- اپيدمي کرونا ويروس در حال گسترش است. سازمان‌ها بايد ارزيابي مجدد سفرهاي الزامي و راهکارهاي جايگزيني آن را با ظرفیت تأثيرگذاري بر زنجيره‌هاي تأمين، بهره‌وري و روابط با اشخاص ثالث طرف‌هاي تجاري در دستور کار قرار دهند و مديران حسابرسي داخلي بايد براي بررسي و توصيه لازم به‌منظور به‌روزرساني‌هاي همه‌گير، آمادگي فاجعه و برنامه‌هاي ادامه کار حتي در‌حالي‌که سازمان‌ها در اولين مراحل تعيين تأثيرات احتمالي تاج خروجي در عملکرد خود قرار دارند، را مرتبا روزآمد کنند.

9- مهندسي اجتماعي در شرايط بحراني، ريسک فرعي در حال ظهور است. مجرمان سايبري از نگراني فزاينده نسبت به اپيدمي ويروس کرونا استفاده کرده و با ارسال ويروس کشنده ايميل‌هاي بدافزار به‌صورت راهنمايي درباره ويروس و پيوست‌هاي نامه الکترونيکي که حاوي اطلاعاتي براي محافظت در برابر انتشار ويروس است، بدافزارهاي خاصي را در شبکه فناوري شرکت‌ها جاسازي مي‌کنند. سازمان‌ها بايد ساختارها را از‌طريق دستورالعمل ها و شيوه‌هاي دفاع در برابر مهندسي اجتماعي مانند فيشينگ، بهانه و طعمه بهبود دهند.

10- حسابرسان داخلي بايد اطمينان کسب کنند که سازمان متبوع آنها در شرايط تداوم بحران چقدر قادر به انجام نسخه‌هاي دستي از فعاليت‌هاي خودکار مهم اقتصادي است؟ و آيا فرم‌ها و دفترچه راهنما براي اين شرايط موجود است و آيا کارکنان آموزش لازم و خاص براي انجام کارها با اين فرم‌ها و دفترچه‌هاي راهنما را دارند؟

11- در صورت ايجاد هرگونه محدوديت در دسترسي به عدم دسترسي به اينترنت يا تلفن همراه، کدام موانع يا محدوديت براي اهداف تجاري سازمان فراهم خواهد شد؟

12- آيا کارکنان شرکت آموزش لازم ديده‌اند که در صورت بروز يک فاجعه طبيعي چه کاري بايد انجام دهند؟

13-  آيا مرکز داده‌هاي سازمان Cloud قادر به اجراي چراغ روشن در‌صورتي‌که هيچ‌يک از کارکنان قادر به حضور فيزيکي براي طولاني‌مدت نباشند، است؟

14- چه فرايندها يا فعاليت‌هاي مهمی براي مشاغل قابل انتقال به يک مکان جايگزين قابل نظارت وجود دارد؟ آیا پيامدهاي مبتني‌ بر زمان يا مدت اين انتقال بررسي شده است؟

15- شيوه‌ها، خط‌ مشي‌ها و آموزش سازمان براي مقابله با مهندسي اجتماعي تهديدات اجتماعي چيست و چگونه عمل خواهند کرد؟ آيا اين شيوه ها به کارکنان ابلاغ و اجباري شده است؟ آيا کليه سطوح کارمندان شرکت در مورد تهديد مهندسي اجتماعي توجيه شده‌اند؟

16- کدام سيستم‌ها و فرايندها به ويژه در مهندسي اجتماعي آسيب‌پذير هستند؟ کدام فرايندهاي اصلي تجارت ممکن است تحت تأثير قرار گيرند؟

17- آيا برنامه‌اي براي حسابرسي مناطق آسيب‌پذير خاص سازمان نظير تغيير ساعات کار يا تغيير نوبت‌هاي کاري مشابه طرح‌هاي اقماري کاري در پروژ‌هاي نفت و پتروشيمي در جنوب در مهندسي اجتماعي داريد؟

18- بخش فناوري اطلاعات سازمان چه آزمايش‌هایی را در رابطه با زمينه‌هاي آسيب‌پذيري خاص مهندسي اجتماعي انجام مي‌دهد؟