ساعت 24 - این روزها شمار قابل اعتنایی از شهروندان ایرانی علاوه برنگرانی درباره سلامت خود و ترس از اینکه ویروس کرونا بگیرند به مقوله دخل وخرج خود نیز می اندیشند و چون اطلاعات کافی ندارند و تحلیل های اندکی نیز منتشر می شود هراس برآنها استیلا می یابد .

مدیران ارشد سیاسی و اقتصادی ایران مثل رییس بانک مرکزی، رییس سازمان برنامه و بودجه و وزیر اقتصاد ودارایی و در پله پایین تر وزیر صنعت ، وزیر نفت ، سرپرست وز ارت جهاد کشاورزی، وزیر نیرو و سایر وزیران نیز درسخنان خود که بدون پرسش و پاسخ های جاندار و به صورت یک سویه ارایه می شود شهروندان را امیدوار می کنند. این امیدوارسازی شاید به لحاظ سیاسی یک اقدام اجتناب ناپذیر باشد اماچیزی نیست که شهروندان آن را با واقعیت ها سازگار ببینند. شهروندان ایرانی می خواهند بدانند دقیقا دراقتصادایران اکنون چه چیزی در جریان است و برآیند آنها چه خواهد بود.

رشد اقتصادی

یکی از مقوله های بسیار با اهمیت تحولات کمی تولید ناخالص داخلی است که از آن به عنوان رشد اقتصادی نام برده می شود. رشد اقتصادی مثبت و با ارقام بالا یعنی اینکه بخش های مختلف اقتصاد مثل صنعت کارخانه ای ، نفت و گاز و پتروشیمی ، زراعت و باغداری ، ساختمان سازی و خانه سازی ، حمل ونقل ، صادرات ، واردات و خدمات و گردشگری رونق دارند. حالا جدای از اینکه توزیع درآمد چگونه است ، رشد مثبت دست کم به این معنی است که درایران ثروت و درآمد تولید می شود. الان این شاخص چگونه است ؟ متاسفانه در بدترین وضعیت قرار داریم. آیا نرخ رشد منفی به کرونا ارتباط دارد؟ واقعیت این است که تولید ناخالص داخلی  در سال 1399 از ناحیه ویروس کرونا آسیب پذیر است اما سقوط رشد اقتصاددرایران سابقه دست کم 10 ساله دارد. یعنی 10 سال است که موتوررشد اقتصادی درایران با کمترین شتاب و قدرت کار می کند. بنابر این برای اینکه درآمد ایران افزایش یابد باید دنبال عوامل پایدار تخریب کننده رشد باشیم. این شاخص در سال نازه در موقعیت ناجوری است و اگر موتور های رشد همچنان خاموش باشند روزگار غم انگیز تر خواهد شد.

تورم و گسترش فقر

کابوس برگشت تورم دورقمی وبا شتاب بالا اکنون به واقعیت اقتصادایران تبدیل شده است. نرخ تورم ایران با همه ترفندهای آماری و با همه راهبردهای آماری به 35 درصد در سال 1398 رسید. معنای این نرخ تورم بالا و شتابان این است که قدرت خرید درآمدهای سال 1399 کارگران ، کارمندان ، کشاورزان ، پیشه وران و فروشندگان اگر تغییری نیابد 35 درصد کاهش یافته است. به طور مثال اگر در سال 1398 می شدبا 100 هزار تومان به طور میانگین 5کیلوگرم برنج خریداری کرد در سال 1399 می توان  فقط 3 کیلو و 250 گرم برنج می شودخریداری کرد.  حالا برای اینکه قدرت خرید حقوق و مزد بگیران درسال 1399 به همان نسبت پارسال باشد باید درآمد ومزدها به طور متوسط 35 درصد افزایش یابد. اما دولت اعلام کرده است در بهترین وضعیت می تواند حداکثر 20 درصد به حقوق کارمندان اضافه کند. کارفرمایان ایرانی هنوز قبول نکرده اند همین میزان را نیز افزایش دهند. به این ترتیب و با توجه به رشد نقدینگی در ایران به نظر می رسد تورم دراندازه های بالا باشد و شهروندان فقیر تر شوند. آیا کرونا برنرخ تورم موثر است؟ رفتار مصرفی شهروندان و خرید آذوقه با توجه به نظام توزیع فعلی کالاها وخدمات این نرخ را گسترش خواهد داد.

اشتغال

اگر نرخ تورم فزاینده شود و شهروندان ایرانی درهمین شرایط شغل داشته باشند می توانند با درآمد حاصل از شغل و کارشان و با کاهش مصرف و حذف برخی از خوردنی ها و پوشیدنی ها و یا سفر و تفریح و اثاث خانه دخل وخرج خود را تنظیم کنند. متاسفانه اکنون با گسترش ویروس کرونا و شرایط سخت جلوگیری از گسترش این ویروس ناچارهستیم بسیاری از فعالیتها را تعطیل کنیم و شماری از فعالیت ها هم اکنون تعطیل شده اند. بنابراین در وضعیتی که رشد اقتصادی منفی است و در موقعیتی که نرخ تورم فزاینده است  ،سطح اشتغال درایران نیز با گسترش ویروس کرونا کاهش خواهد یافت. شمار قابل اعتنایی از شغل های مربوط به کسب و کارهای کوچک در حال از دست رفتن هستند. به این ترتیب به نظر می رسد شرایط تهیدستان بازهم بدتر خواهد شد.

جیب مردم و خزانه دولت

ارخداهای قابل اعتنایی احتمالی که به طور خلاصه دربالا تشریح شد درحالی است که شهروندان ایرانی از مصیبت به ابتلای ویروس کرونا درامان بمانندو بیمار نشوند. درصورتی که بیماری گسترش یابد و شمار بیماران روند شتابان داشته باشد هزینه های درمان برجیب مردم و برخزانه دولت فشار می آورد و در این وضعیت که دولت با کسری بودجه مواجه است و حقوق ومزد بگیران با کاهش قدرت خرید رو به روهستند به نظر می رسد روزگار مبهم تر خواهد شد.

اعتماد

یکی از تازه ترین متغیرهای موثر بر رفتار اقتصادی شهروندان که این روزها جای خود را در میان سایر متغیرها بازکرده است متغیر سیاسی – اجتماعی به نام اعتماد عمومی است که با سطح و ژرفای انتظارات درهم پیچیده شده و شرایط تازه ای ایجاد کرده اند. واقعیت این است که سطح و درجه اعتمادایرانیان به گفته ها و داوری های دولت با سقوط مواجه شده است. به طور مثال رییس بانک مرگزی می گوید مردم دلار نخرند زیرا ارزان می شود اما درعمل عکس این رخ می دهد. مدیران سازمان بورس به ایرانیان هشدار می دهند بازار سهام در صورت فشار هیجانی خرده پاهای نا آشنا با ریسک همراه است و بهتر است از ورود به بازار سهام خودداری شود اما برعکس می شود. دولت به شهروندان می گوید به مسافرت نروید اما شهروندان اعتنا نمی کنند. این عامل جدید می تواند به ویژه به رفتارهایی منجرشود که  منحنی تقاضا را ناگهان به میزان قابل اعتنا جا به جا کند و نرخ تورم را افزایش دهد.